هر فردی در طول زندگی خود بحران های متفاوتی را تجربه می کند از بحران های ظاهری گرفته تا بحران های درونی که می تواند زندگی او را برای برهه ای از زمان در معرض خطر قرار دهد. با توجه به شرایطی که فرد در هنگام مواجهه با بحران تجربه می کند، رفتار و ارتباط مناسب و موثر نسبت به آن شرایط بسیار حائز اهمیت است.
معنای اصلی بحران و خصوصیات شرایط بحرانی
بحران یعنی قرار گرفتن در وضعیتی که تمامی جنبه های زندگی شما را تحت شعاع خود قرار می دهد. تغییر ناگهانی وضعیتی آرام به وضعیت نابه سامان را بحران می گویند. بحران ها معمولا قابل پیش بینی نیستند و نیاز به حل شدن فوری و فوتی دارند. چرا که ممکن است وضعیت جامعه، خانواده و فردی را رو به نابودی ببرد.
عوامل و جنبه های مهم در شرایط بحرانی :
- زمان در شرایط بحرانی بسیار مهم است و در واقع هر دقیقه حکم چندین ساعت را دارد.
- نحوه ی تصمیم گیری و عمل گرایی مدیران و مسئولان و حتی خود فرد در شرایط بحرانی نسبت به شرایط عادی بسیار مهم و اثر گذار است.
- معمولا در شرایط بحرانی، شما آگاهی و اطلاعات کافی را نسبت به شرایط را ندارید، بنابراین تصمیم گیری بسیار دشوار است.
- در زمان بحران معمولا روابط بین افراد تغییر می باید. همدلی و همراهی در این شرایط جز جنبه های مهم رهایی از بحران زدگی است.
- نتیجه ی بعد از بحران بسیار اهمیت دارد. طوری که می تواند مسیر زندگی را به طور کلی تغییر دهد.
- احساسات در زمان بحران اغراق گونه، تنش زا و سرشار از نگرانی می شود.
- در وضعیت بحرانی شک و گمان در مورد نتیجه ی تصمیم گیری ها و مهار وضعیت بحرانی به شدت افزایش می یابد.
- چرخه ی بحران معمولا کوتاه و مقطعی است اما نتایج آن می تواند به اندازه یک عمر فرد را درگیر خود کند.
- در بحران ها هم تنش های روانی و روحی و هم تنش های فیزیکی وجود دارد.
- بحران یک موضوع نسبی و متغیر است. یعنی ممکن است بروز یک اتفاق برای دو نفر و با شرایط یکسان، برای یکی بحران و برای فرد دیگری کاملا شرایط عادی محسوب شود.
انواع بحران ها در زندگی افراد
بحران شغلی و بیزنسی :
هر شرکت و سازمانی ممکن است دچار بحران های گوناگون شود. بحران های اقتصادی و مالی / بحران در روابط بین پرسنل و ایجاد تنش و بحران طبیعی هم می تواند وضعیت یک شرکت و اداره را در حالت قرمز و هشدار قرار دهد. باوجود تلاش های سازمان ها برای جلوگیری از بحران های احتمالی برای حفظ بقای خود، باز هم ممکن است بحران های اجنتاب ناپذیر رخ دهد.
بحران های اقتصادی و معیشتی در فرد و جامعه :
وضعیت قرمز و زنگ خطر در وضعیت مالی نابسامان ممکن است چه در فرد و چه در جامعه اتفاق بیافتد. در شرایط فردی ممکن است افراد تحت فشار مالی سنگین دچار معضلات روحی و نابهنجاری زیادی در زندگی خود شوند.
در وضعیت بحران اقتصادی در اجتماع مردم به صورت گروهی دچار تنش و معضلات معیشتی می شوند.
بحران سیاسی و جهانی :
در طول تاریخ شاهد جنگ ها و نزاع های قومی، اختلاف بین ملیت ها در موضوعات مختلف، شیوع بیماری های همه گیر در سطح جهانی، قحطی و تحریم بوده اید. تمامی این موارد یک ملت را دچار بحران زدگی می کند و ممکن است نه تنها یک کشور بلکه تمام کشور های جهان را دچار بحران زدگی کند.
بحران فردی و خانوادگی :
ممکن است در برهه ای از زمان افراد یک خانواده دچار معضلات خاصی شوند. معمولا اتفاقات غیر منتظره مثل : تصادف، طلاق، مرگ عزیزان، دعوا و درگیری های بین افراد، سرقت منزل شرایط بحرانی را در منزل و فضای خانوادگی ایجاد می کنند.
بحران های اعتقادی :
اعتقادات شما ممکن است در طول زندگی شخصی تان دست خوش تغییر شود. از آن جایی که معمولا باور های بنیادین و مذهب اولیه خود را از خانواده و محیط زندگی خود کسب می کنید در نتیجه ممکن است با توجه به تجربیات و کسب آگاهی و آموزش در اعتقادات خود شک کنید و دچار بحران زدگی شوید.
بحران بلایای طبیعی :
اتفاق افتادن بلایای طبیعی معمولا افراد زیادی را دچار بحران می کند. سیل / زلزله و طوفان های سهمگین که باعث ویرانی منازل می شود، روتین زندگی افراد را به صورت کلی بهم می ریزد. این نوع بحران جز بحران های اجنتاب ناپذیر است.
بحران سلامتی و جسمانی :
ممکن است شما در طول زندگی خود به صورت مقطعی دچار بیماری های ناعلاج شوید که آن بیماری زندگی تان را در مورد تهدید قرار دهد. شیوع بیماری های همه گیر مثل : کرونا هم ممکن است در سطح جامعه شرایط بحرانی و تهدید زایی را ایجاد کند.
بحران بیماری های روانی :
بروز خیلی از اتفاقات، حوادث و حواشی در زندگی فردی هر شخص ممکن است فرد را در یک دوره ی بحران روانی قرار دهد که به شکل افسردگی بروز می کند. با کنترل نشدن شرایط بحرانی بیماری مزمن خواهد شد.
معنای ارتباط موثر و تاثیرات آن در شرایط بحرانی
ارتباطات در هر موقعیتی یکی از مهم ترین مهارت های فردی یک شخص است. ارتباطات یا می تواند راهگشا و موثر باشد یا فرد و وضعیت مقابل را بیشتر از درخواست شما دور کند.
ارتباط موثر به مهارت ارتباطی می گویند که پیام و درخواست شما را برای فرد مقابل قابل درک و پذیرش کند.
در شرایط بحرانی ارتباط موثر بسیار حائز اهمیت است. چرا که با برقراری ارتباط موثر می توانید وضعیتی را از حالتی نابسامان و بحرانی به شرایط عادی تبدیل کنید.
ویژگی ارتباطات در بحران ها :
- زبان بدن متناسب با شرایط برای فهم و انتقال بهتر پیام در شرایط بحرانی به مخاطب
- محبت و همدلی در شرایط بحران اولین اقدام همراه شدن با دیگر افراد بحران زده است. حتی در وضعیت بحران های فردی، همدلی با خود بسیار شما را آرام می کند و در نتیجه باعث می شود از بحران ایجاد شده راحت تر عبور کنید.
- با توجه به محدودیت زمان در بحران، قاطع بودن و شفافیت در کلام بسیار مهم است.
- شنونده ی فعال بودن در تصمیم گیری و اتخاذ روش حل در بحران بسیار موثر و کاربردی است.
- کنترل و مدیریت احساسات در هنگام بحران بیش از زمان های دیگر مهم است.
معنای مدیریت بحران و دسته بندی شرایط بحرانی
مدیریت شرایط بحرانی به منظور پیش گیری از اتفاقات و بحران های مالی، فرهنگی، فردی و اجتماعی است. در واقع مدیریت باعث می شود در صورت اتفاق افتادن بحران ها بتوان به بهترین نحو توازن، تعادل و آرامش را مهیا کرد و شرایط را به حالت اولیه و عادی بازگرداند.
مدیریت بحران یعنی هر گونه آمادگی برای مواجه شدن با خطراتی که ممکن است مال / ثروت / طبیعت / جان و حیاتی را نابود کند. در شرایط بحرانی الویت ها است که نقش پر رنگی دارد.
بحران ها در سه دسته خلاصه می شوند :
اگر که به صورت خلاصه بخواهیم بحران ها را دسته بندی کنیم به موارد زیر خواهیم رسید که عبارتند از :
بحران های غیر منتظره و فوری :
بحران هایی که غیر منتظره اتفاق می افتد و از قبل هیچ علائمی از خود نشان نمی دهد. به صورتی که سازمان ها و افراد هیچ دید و برنامه برای آن ندارند و البته باید اقدامات فوری را برای مقابله با آن انجام دهند.
بحران های آهسته و تدریجی :
بحران های این دسته را می توان کنترل کرد و اقدامات لازم را برای جلوگیری و حل بحران به کار برد.
بحران های مدت دار :
این بحران ها ممکن است برای سال ها هم طول بکشد. اهمیت تصمیم گیری ها و استراژی ها برای مدیریت بحران و حل مورد ایجاد شده بسته به محدودیت زمانی و موقعیت های مختلف و میزان بزرگی بحران متفاوت است.
راهکار و عوامل موثر در مهار کردن شرایط بحرانی
در زمان بحران فردی خود شخص باید تک نفره شرایط رو بفهمد، درک کند، تصمیم بگیرد و برای حل بحران اقدام کند. اما در بحران های اجتماعی این اقدامات گروهی است. ارتباط و هماهنگی بین افراد بسیار اهمیت دارد.
راهکار موثر در رهایی از بحران زدگی :
- وجود راهنما و نقشه ی راه، برای رویارویی با شرایط بحران
- حفظ آرامش چه در بحران فردی و چه در بحران اجتماعی
- اتحاد و هم بستگی افراد در هنگام تصمیمات برای حل بحران
- وجود سازمان ها و نهادیی به صورت آماده باش برای روبرو شدن با بحران ها
- وجود رهبر و هدایت گر برای اقدامات جمعی در حل بحران
- کنترل تمامی احساسات و اهمیت به واکنش ها در شرایط بحران زدگی
- کمک گرفتن از مشاور و متخصص جهت حمایت در زمان بحران های فردی
- عمل گرا بودن و اقدامات لازم و کارآمد جهت حل بحران
کلام آخر :
ارتباط موثر و کسب آگاهی سپر بلایی است که از شما در مقابل بحران ها در تمامی سطوح محافظت می کند. تمام افراد ممکن است به ناچار دچار بحران زدگی شوند. اما اگر شما لایه ی محافظتی داشته باشید کم تر متحمل ضرر و آسیب در زندگی خود می شوید.