تاثیر سقط جنین بر سلامت روانی زنان و ارتباط آن با افسردگی

سقط جنین پدیده ای دردناک به حساب می آید که نوزاد پیش از موعد و زود از بین می رود و این رویداد هم برای مادر عذاب آور است و هم می تواند تاثیرات منفی در بستر جامعه و خانواده داشته باشد. در این مقاله قصد داریم از مقوله سقط جنین شروع کرده و تاثیرات آن را بر سلامت روان مادران و زنان را بررسی کنیم.

سقط جنین چیست ؟ 

زمانی که مادر قبل از هفته بیستم بارداری، جنین در شکم خود را بنا به دلایل متفاوت از دست بدهد؛ سقط جنین یا اصطلاح عامیانه بچه انداختن صورت می گیرد و دوران بارداری مادر خاتمه می یابد. در واقع مرگ جنین، می تواند ناخواسته و غیرعمدی و  یا با میل و اراده خود مادر و عمدی صورت گیرد.

دلایل سقط جنین در مادر : 

اگر بارداری زن را به سه قسمت سه ماهه تقسیم بندی کنیم؛ مثلاً در سه ماهه اول بارداری، بنا به دلایل خاصی مرگ نوزاد اتفاق می افتد. همچنین سه ماهه دوم و سوم، اما ما در این مقاله به طور جامع تمامی دلایل را بررسی می کنیم، چون بحث مورد نظر ما جنبه روانشناختی سقط جنین در زنان است. لذا این دلایل عبارتند از :

• عفونت های خطرناک ناحیه تناسلی زنان
• ناتوان بودن رحم برای نگه داری جنین
• عدم دسترسی به پزشک جهت مراقبت های بارداری
• وجود مشکل در کروموزوم های تشکیل جنین
• بیماری های خاص مادر مثل دیابت، تیروئید، لوپوس، اچ آی وی
• مصرف بی رویه مواد مخدر، الکل یا سیگار
• مصرف دارو های خطرناک در زمان بارداری
• اجبار برای سقط جنین به علت رابطه نامشروع و ناخواسته بودن نوزاد

قطعاً سقط جنین عوارض جسمی و روانی برای زنان به همراه دارد که بررسی این عوارض می تواند ما را در مسیر یافتن ارتباط بین از دست دادن جنین و افسردگی حاصل از آن برای مادر، کمک کند. 

عوارض روانی سقط جنین در زنان :  

• خشم فروخورده 
• غم و اندوه و سوگواری طولانی مدت
• احساس نالایق بودن
• استرس و اضطراب های مداوم در زن
• احساس شرم و پشیمانی
• مقصر دانستن دائمی خود
• گوشه نشینی، تنهایی و طرد اجتماع
• اختلال در خواب و کابوس دیدن
• ایجاد مشکل در روابط عاطفی
• اختلالات وسواس عملی فکری
• کاهش یا افزایش شدید وزن
• دست زدن به خودکشی
• افسردگی

بارداری ناخواسته در یکسری از موارد تجربه شیرین و لذت بخش مادر شدن را از زن می تواند بگیرد. مثلاً زمانی که زن و مرد تمکن مالی یا شرایط بچه دار شدن را ندارند و زن باردار می شود و به اجبار مرد، باید جنین را سقط کند.

یا در روابط نامشروع به طور ناخواسته حاملگی برای زن صورت می گیرد و از طرف پارتنر خود ملزم به سقط و مرگ نوزاد خود می شود، چون رابطه ای متعهدانه و پایدار را نمی خواهد و فکر می کند که این نوزاد مثل دست آویزی او را مجبور به ازدواج می کند.

ارتباط بین افسردگی و سقط جنین :

همان طور که در بالا عوارض سقط جنین را ملاحظه می فرمایید، از طرفی هم زنی که نوزاد خود را چه به عمد یا غیر عمد از دست می دهد اگر روی روان و ذهن خود مدیریت نداشته باشد؛ سلامت روانی خود را از دست خواهد داد و دیگر فرد سابق نخواد شد، چون مهم ترین عامل ادامه زندگی که آرامش است، از او سلب می شود. یکی از موارد مهم، افسردگی است که می تواند سایر موارد دیگر را نیز در بربگیرد.

افسردگی چیست ؟ 

افسردگی یک نوع بیماری است که سلامت روانی فرد را مختل می کند و او را در غم و اندوه مداوم فرو می برد که می تواند روی تمام ابعاد زندگی او از خوابیدن و غذا خوردن تا انجام کار های روزانه و شغل و ارتباطات عاطفی را در فرد بر هم بزند.

علائم افسردگی بعد از سقط جنین در زنان : 

افسردگی از عوارض های روانی رایج بعد از سقط جنین عمدی یا غیر عمدی بوده که وقتی عوارض روانی به صورت طولانی مدت ادامه پیدا کنند و اگر فرد در جهت درمان آن ها کاری انجام ندهند؛ علائم افسردگی بروز می کند که به چندی از این موارد می پردازیم :

سوگواری و گریه های مداوم بعد از سقط : 

مادران وابستگی شدیدی به فرزندان خود دارند و از دست دادن آن ها چه جنین باشند چه کودک یا بزرگسال، خیلی برای زنان سخت خواهد بود. بنابراین این عامل طبیعی است که در نبود نوزاد خود گریه و زاری و سوگواری کنند اما از جایی که ماندن در سوگ هم مدت خاص خود را دارد؛ اگر فرد مدت زمان طولانی تری در این حالت بماند، در آستانه ابتلا به افسردگی قرار می گیرد، چون به جز غم و اندوه خوراک دیگری به ذهن و روح خود نمی رساند.

احساس گناه و شرمساری از مرگ جنین : 

یکی دیگر از علائم افسردگی، شرم و احساس مقصر بودن دائمی در فرد است. دائماً فرد خود را مجرم دانسته و دادگاهی تشکیل می دهد و هر روزه خود را مجازات می کند و مقصر مرگ نوزادش می داند. این عذاب وجدان دائمی در فرد یک حس منفی درونی نامطلوبی را ایجاد می کند که کم کم او را به سمت کرخت و کسل شدن پیش می برد و ریشه های افسردگی را در او محکم تر می سازد.

نشخوار های فکری آزاردهنده : 

تصمیم گیری برای سقط جنین برای زن خیلی دشوار است و ممکن است با کلی شک و دودلی انجام شود و بنا به دلایل متفاوت وقتی مرگ نوزاد اتفاق می افتد؛ چون مادر با شک این تصمیم را گرفته، بعدا مدام فکر های آزاردهنده به سراغش می آید مثلاً این که" نباید این کارو انجام می دادم و من بچه مو خودم کُشتم" و... . زمانی که این افکار، تکرارشونده مرور شوند؛ هم آرامش فرد از بین می رود و هم ممکن است فرد دچار اختلالات OCD، وسواس های فکری عملی گردد. 

بیشتر بدانید و آگاه باشید : اختلال وسواس فکری عملی (OCD) چیست؟ علائم و راه های درمان آن

احساس نالایق و بی ارزشی در زنان بعد از سقط جنین : 

زمانی که فرد نشخوار های فکری منفی را مدام با خود دارد و به این فکر می کند که من لیاقت نگه داری از بچه را نداشتم و حتماً من زن بی ارزشی هستم؛ علاوه بر این که اعتماد به نفس و عزت نفس او دچار اختلال می شود، بلکه به این باور می رسد که واقعا موجودی بی مصرف و فاقد ارزش است و اینجاست که پیامد های منفی این باور در او جبران ناپذیر می گردد. 

یکسری از پیامد های منفی حاصل از این باور در زنان بعد از مرگ نوزاد عبارتند از :

• ترک شغل و تعطیل کردن کسب و کار خود
• کنار گذاشتن فعالیت های ورزشی
• ممانعت از بارداری مجدد
• به مشکل خوردن در رابطه عاطفی با همسر
• تحقیر کردن و سرزنش کردن خود
• بی هدف و انگیزه بودن در زندگی

گرایش به سمت مواد مخدر و اعتیاد پس از مرگ جنین : 

قطعاً دیده اید زنانی را که بعد از سقط جنین خود، به سمت مصرف مواد مخدر یا کشیدن سیگار و حتی مصرف بیش از اندازه خوراکی ها یا نخوردن و تحریم مواد غدایی برای خود و استفاده از دارو های اعصاب و روان روی می آورند. چرا باید جنس لطیف زن که لیاقت تجربه دریچه خلقت شدن را داشته اما حالا بنا به دلایلی جنین خود را از دست داده، دست به چنین گرایشاتی بزند ؟ چه چیزی او را آنقدر آزار داده که به اعتیاد کشیده می شود ؟

دلایل گرایش زنان به انواع اعتیاد پس از سقط : 

• ناتوانی در کنترل ذهن در رابطه با افکار منفی
• تحمل نکردن حرف های آزاردهنده اطرافیان
• رهایی از حس حسرت فرزند دار بودن
• ضعف اعتماد به نفس
• جهت بیخیالی از دنیا و احساسات بدی که تجربه می کند.
• نداشتن هدف در زندگی و اشتیاق برای ادامه دادن
• فرار از عذاب وجدان حاصل از سقط جنین
• نداشتن رابطه عاطفی بین زن و همسر یا شریک جنسی خود

بروز مشکلات عاطفی برای زنان پس از سقط : 

به دلایل متفاوتی سقط جنین صورت می گیرد، اما در یکسری موارد ممکن است اجبار شوهر بر زن باعث انجام عمل سقط جنین باشد. مثلاً مرد از بچه دار شدن متنفر بوده یا شرایط مالی بزرگ کردن بچه را نداشته و وقتی زن به طور ناخواسته باردار می شود؛ مرد او را به سقط جنین وادار می کند و از آنجایی که زن دوست دارد فرزند داشته باشد اما برای حفظ زندگی خود دست به سقط می زند اما مدام همسر خود را مقصر دانسته و این موضوع باعث می شود رابطه عاطفی بین زوجین دچار مشکلات اساسی شود.

در موردی دیگر سقط در کانون خانواده و بین زن و شوهر صورت نمی گیرد بلکه بین دو نفر که شریک جنسی هستند و رابطه دوست دختر و دوست پسر دارند؛ مرگ جنین به اجبار به زن تحمیل می شود یا این که دختر طی عمل ناخوشایند تجاوز جنسی قرار می گیرد و ناخواسته باردار می شود. در این موارد چون پسر هیچ گونه تمایلی ندارد که زیر بار مسئولیت تشکیل خانواده برود و یا در مورد بحث تجاوز، مسئولیت کار خود را به گردن بگیرد؛ دختر را تحت فشار جهت سقط جنین می گذارد و زن هم برای حفظ آبرو یا از دست ندادن پارتنر عاطفی خود، مجبور به انتخاب گزینه مرگ جنین خود می شود. اما در ذهن و رفتار زن، دیگر رابطه عاطفی مثل قبل نخواهد شد و اعتماد به مرد ها در او از بین می رود.

بیشتر بدانید و آگاه باشید : انواع تجاوز جنسی و آثار و پیامد های آن بر فرد قربانی

درمان آسیب و پیامد های ناشی از تجاوز جنسی

احساسات زن، مخصوصاً در مورد جنینی که در وجودش پرورش پیدا می کند؛ خیلی حساس و شکننده است و وقتی مرد این احساسات را نادیده بگیرد به طور خودکار یک خلا در رابطه عاطفی ایجاد می شود.

مواردی که بالاتر گفته شد در مورد صدماتی بود که به رابطه عاطفی بین زن و شوهر و پارتنر های عاطفی بعد از سقط جنین بوده اما در مواردی زنان ممکن است در رابطه عاطفی با دیگران و اطرافیان به مشکل بخورند؛ چون به نوعی چشمه بروز احساس و عواطف و هیجانات در زن خشک می شود و به هیچ کس نمی تواند محبت و عاطفه داشته باشد.

تغییرات خلق و خویی در زنان بعد از سقط جنین : 

به خاطر احساسات منفی که زن بعد از سقط تجربه می کند و هیچ تلاشی هم برای بهبود خود ندارد؛ خشم و غم و اندوه های طولانی در او باعث می شود که یا به فردی درونگرا و منزوی تبدیل شود و از خانواده و اجتماع دوری کند و یا تبدیل به فردی عصبانی و خشن شود که تحمل صحبت کردن با کسی را ندارد و همه را از خود می راند و غم فقدان کودک خود را با بروز هیجانات منفی نشان می دهد.

ترک اجتماع و خانواده بعد از فقدان بچه : 

دلایل متعدی وجود دارند که زنان بعد از سقط از خانواده و اطرافیان و حتی جامعه گریزان می شوند که همین فرار از دیگران زن را روز به روز تنهاتر کرده و زمینه را برای گسترش ریشه های افسردگی و خمودگی در او افزایش می دهد. چندین مورد از این دلایل عبارتند از :

• اگر که به طور ناخواسته یا حتی با دستور پزشک سقط جنین صورت گرفته باشد؛ به دلیل باور های غلط و دیدگاه های پوسیده، ممکن است اطرافیان برچسب منفی بر زن بزنند و او را مقصر مرگ فرزندش بدانند یا اینکه مثلاً اگر بچه دار نشوید زندگی زناشویی تان ناقص خواهد ماند و نسل تان ادامه پیدا نمی کند و ...  که در نهایت او ترجیح می دهد از آدم ها دوری کند.
• گاهی اوقات اطرافیان نه از روی قصد و غرض بلکه از روی دلسوزی، ممکن است مدام در حال پرس و جوی علت سقط باشند و این بازجویی ها و یادآوری ها برای مادر، نبود فرزندش را تداعی می کند و او را شکنجه می دهد برای همین زنان بعد از سقط تصمیم می گیرند در اجتماعات خانوادگی یا دوستان قرار نگیرند.
• گاهی اوقات برخی بانوان توان دیدن زنان به همراه فرزندان شان را ندارند و با دیدن این صحنه، خود را مدام سرزنش می کنند که نتوانستند فرزند خود را نگه دارند. برای همین در محیط های مادر و فرزندی و جاهایی که محل تردد کودکان است حضور پیدا نمی کنند مثل مهدکودک ها، پارک ها و ... .

سقط جنین کلا برای مادر، به خطر انداختن سلامت روانی او را به دنبال دارد اما باید در این فرآیند زنان هم سلامت جسمانی و هم روانی خود را حفظ کنند. این قضیه کتمان شدنی نیست که گذر از این سوگ خیلی دشوار است اما این نکته رو هم باید در نظر داشته باشید که اکر به عوارض روانی بعد از مرگ جنین توجهی نشود و زنان در غم و اندوه طولانی مدت خود بمانند و تلاشی برای سرپا کردن خود نداشته باشند قطعاً دچار افسردگی و پیامد های ناشی از آن خواهند شد.

حتی اگر زنانی در بدترین حالت دچار خشونت و تجاوز جنسی قرار گرفته و باردار شدند و الزام به سقط داشتند هم باید از نو زندگی جدیدی بسازند. چون نمی توان ایستاد و برای مصیبت وارده بیشتر از حد گریه و زاری کرد که راهی از پیش نمی برد و زن را به نابودی می کشد؛ زن می تواند از این سقط درس بگیرد و به من بهتر خود تبدیل شود و به سمت توسعه فردی خود گام بردارد.

در پروسه سقط جنین زنان باید خیلی از روح و روان خود مراقبت کنند حالا چه به عمد تصمیم سقط را گرفته باشند و یا به صورت غیر عمدی. درست است بچه دار شدن دریچه ای نو در زندگی زن و مرد ایجاد می کند اما بنا به هر دلیلی که نبود بچه رقم می خورد باید مرد و زن کنار یکدیگر این فقدان و سوگ را بگذرانند و همدلی کنند؛ مخصوصاً آقایان باید همکاری و همیاری بیشتری با بانوان داشته باشند.

رهنمود آخر :

گاهی اوقات عبور از غم از دست دادن فرزند برای زنان به تنهایی میسر نیست بنابراین در این رابطه می توانید از مشاوران و روان درمانگر ها استفاده کنید؛ همچنین با شرکت در دوره های توسعه فردی، نگاه تان را به این قضیه تغییر دهید و دید آگاهانه تری پیدا کنید.

اگر شما عزیزان تجربه سقط جنین داشتید و دوران سختی را پشت سر گذاشتید اما در این مسیر کم نیاوردید؛ در صورت تمایل تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید، باشد که فانوسی روشن برای راه تاریک کسانی شود که درگیر چشیدن چنین تجربه ی تلخی هستند.