آگورافوبیا یا ترس از حضور در اماکن شلوغ، یکی از اختلالات روانی محسوب می شود که فوق العاده آزاردهنده خواهد بود چون فرد از قرار گرفتن در مکان های پر جمعیت و شلوغ هراس دارد و اضطراب شدیدی می گیرد و این اختلال موجب می شود فرد نتواند به عنوان یک شخص اجتماعی در جامعه حضور پیدا کند و زندگی اش مختل می شود بنابراین باید راه های درمان این اختلال بررسی شود تا از پیشرفت این مشکل روحی جلوگیری گردد.
آگورافوبیا چیست ؟
آگورافوبیا یک اختلال روان شناختی است که افراد دارای این اختلال از مکان ها و موقعیت هایی که احساس به دام افتادن، درماندگی، وحشت، خجالت و ترس به آن ها دست می دهد، دوری می کنند. آگورا فوبیا ترکیب از دو کلمه ی آگورا به معنی محل تجمع و فوبیا به معنی ترس است. اکثر افراد در طول زندگی خود و در سنین متفاوتی ممکن است در شرایطی خاص دچار احساس ترس شوند؛ اما این ترس گذرا است و پس از مدتی فراموش می شود.
افراد مبتلا به اختلال آگورا فوبیا هنگامی که در یک موقعیت استرس زا قرار می گیرند، اکثرا علائمی از جمله حملات پانیکی مانند تند شدن ضربان قلب و حالت تهوع را از خودشان نشان می دهند. آگورا فوبیای پیشرفته می تواند بسیار ناتوان کننده باشد و زندگی فرد را مختل کند. افراد مبتلا به آگورافوبیا اغلب متوجه می شوند که ترس شان غیرمنطقی است، اما نمی توانند کاری در این مورد انجام دهند. این امر می تواند در روابط شخصی و عملکرد آنها را در محیط کار، خانواده یا مدرسه اخلال ایجاد کند. افراد دارای این اختلال ممکن است در موقعیت های زیر احساس ترس و اضطراب شدید را تجربه کنند :
- استفاده از فضای حمل و نقل عمومی
- حضور در فضا های بسته
- حضور در فضا های باز و بزرگ
- حضور در مکان های شلوغ و پر جمعیت
- تنهایی از خانه خارج شدن
- ایستادن در صف
چه دلایلی باعث بروز آگورافوبیا در افراد می شود ؟
آگورا فوبیا یک اختلال اضطرابی است که معمولا با یک رویداد استرس زا شروع می شود و در هر سنی، حتی در دوران کودکی ممکن است که آغاز شود. اما معمولا این اختلال در سنین نوجوانی تا اواسط جوانی شروع می شود. آگورافوبیا همچنین در بین زنان نسبت به مردان شیوع بیشتری دارد. علت دقیق آگورافوبیا مشخص نیست اما عوامل گوناگونی وجود دارد که احتمال به وجود آمدن این اختلال را افزایش می دهد. از جمله این موارد شامل :
- عوامل ژنتیکی، تغییرات ساختار مغز و تغییرات شیمیایی مغز
- حمله ی پانیک و دوری کردن فرد از هر موقعیت و مکانی که سبب ایجاد حمله ی مجدد پانیکی در فرد شود.
- تروما و تجربه ی رویداد های ناگوار دردوران کودکی
- سوء مصرف مواد مخدر و الکل
- افسردگی و سایر اختلالات اضطرابی
- تجربه ی سوگ و از دست دادن عزیزان
- شرایط اجتماعی و فرهنگی مانند فشار های اجتماعی و روابط خانوادگی نامطلوب
- مبتلا بودن یکی ازاعضای خانواده یا نزدیکان به آگورافوبیا
- تجربه ی وقایع دردناک مانند : تجاوز، جنایت، تروریسم، بیماری و یا تصادف
- ابتلا به انواع فوبیا های دیگر
علائم و نشانه های آگورافوبیا
علائم و نشانه های آگورافوبیا در افراد مختلف با توجه به شدت و میزان آن متفاوت است. علائم فیزیکی آگورافوبیا زمانی اتفاق می افتد که فرد در موقعیت اضطراب آور قرار بگیرد و اغلب با حملات پانیکی همراه است. حملات پانیکی شامل مجموعه ایی از علائم است که در افراد مبتلا به اضطراب یا سایر اختلالات سلامت روان دیده می شود. از جمله ی این علائم فیزیکی شامل :
- افزایش ضربان قلب و تپش قلب
- درد قفسه ی سینه
- تنفس سریع یا تنگی نفس
- احساس گرما و عرق کردن
- حالت تهوع و لرز
- سرگیجه
- گرگرفتگی
- بی حالی و بی حسی
فرد مبتلا به آگورافوبیا هنگامی که در معرض موقعیت ترسناک و اضطراب آور قرار می گیرد، علائم و نشانه هایی را در رفتار، افکار و احساسات خود بروز می دهد از جمله :
- احساس ناامنی
- احساس افسردگی، غم، ناامیدی و بی انگیزگی
- احساس ترس و وحشت از مکان ها و موقعیت های خاص
- احساس اضطراب و آشفتگی
- اعتماد به نفس پایین و احساس بی ارزشی
- ترس از تجربه ی حمله پانیک در جمع
عوارض آگورافوبیا
آگورافوبیا عملکرد روزانه و فعالیت های زندگی افراد را به شدت مختل می کند و در مواری که شدت بیماری بالا باشد، ممکن است که فرد، خود را در خانه زندانی کند و توان خارج شدن از خانه را به تنهایی نداشته باشد. از جمله عوارض اختلال آگورا فوبیا می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- ترس از مکان های باز مثل پارکینگ یا مراکز خرید
- ترس از مکان های بسته مثل آسانسور یا سینما
- انزوای اجتماعی و فاصله گرفتن از دیگران
- عدم تمایل به ترک خانه و رفتن به محیط های آشنا یا جدید
- اختلالات خواب از جمله بی خوابی، شب بیداری و کابوس دیدن
- اعتیاد به مواد مخدر یا الکل
- ابتلا به سایر اختلالات سلامت روان یا اختلالات شخصیتی
- ترس استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی مانند قطار، اتوبوس یا هواپیما
روش تشخیص آگورافوبیا
تشخیص آگورا فوبیا معمولا از روی علائم و نشانه های آن انجام می شود و اینکه این علائم از چه زمانی آغاز شده است و چند وقت یکبار بروز می کند و در چه شرایطی بیشتر می شود. متخصصان و روانپزشکان بر اساس تاریخچه ی بالینی فرد، علائم و نشانه های فیزیکی، سابقه ی پزشکی و خانوادگی و ارزیابی های روان شناختی، شدت و میزان این اختلال را تشخیص می دهند. برای تشخیص صحیح اختلال آگورافوبیا نیاز است که هرگونه بیماری های جسمی که می توانند علائم شان با علائم آگورا فوبیا مشابه باشند، رد شوند. از این رو معاینه ی جسمی فرد بسیار حائز اهمیت است.
پیشگیری از آگورافوبیا
هیچ راه قطعی و مطمئنی برای جلوگیری از ترس از شلوغی و آگورافوبیا وجود ندارد اما برخی از اقدامات و راهکار ها می توانند به کاهش خطر ابتلا به این اختلال کمک کنند. هر چه فرد مبتلا بیشتر از موقعیت هایی که از آن می ترسد، دوری کند میزان اضطرابش افزایش پیدا می کند. فرد مبتلا به این اختلال قبل از اینکه میزان ترسش بیشتر شود، باید رفتن به مکان ها و موقعیت های مختلف را تمرین کند و اگر انجام این کار برایش دشوار است، از نزدیکان و دوستان خود کمک بگیرد و به روانشناس یا متخصص مراجعه کند. ورزش منظم، خواب کافی و منظم، تغذیه ی سالم و دوری کردن از مصرف مواد مخدر و الکل از جمله راه هایی است که موجب کاهش اضطراب، بهبود سلامت روان و کاهش خطر ابتلا به آگورافوبیا شود.
درمان آگورافوبیا
اختلال آگورافوبیا یک اختلال قابل درمان است که متخصصان از روش های متفاوتی برای درمان آن کمک می گیرند و با توجه به شرایط و میزان اختلال از یک یا ترکیبی از روش ها استفاده می کنند. از جمله روش های درمانی در آگورافوبیا به موارد زیر می توان اشاره کرد :
- روان درمانی
- دارو درمانی
- تغییر سبک زندگی
روان درمانی برای درمان آگورافوبیا:
در روان درمانی، درمانگر برای بیمار اهداف درمانی مشخص می کند و مهارت های عملی را برای کاهش اضطراب به وی می آموزد و به بیمار کمک می کند که با ترس های خود روبه رو شود و با آن ها مقابله کند. به طور کلی روان درمانی شامل درمان های زیر می شود :
- درمان شناختی رفتاری
- مواجهه درمانی
حال به صورت جداگانه هر یک از روش های درمانی آگورافوبیا را از روش روان درمانی بررسی می کنیم :
درمان شناختی رفتاری اختلال آگورافوبیا :
رایج ترین شکل روان درمانی، درمان شناختی رفتاری است. در این روش به فرد بیمار کمک می شود که افکار و باور های منفی خود را در مورد شرایط و موقعیت های اضطراب آور تشخیص و تغییر دهد و از راهکار های مناسبی برای کنترل و مدیریت احساسات خود استفاده کند.
مواجهه درمانی برای درمان آگورافوبیا :
در این روش بیمار به تدریج در موقعیت هاو مکان هایی که از آن ها می ترسد، قرار می گیرد و هر بار از محرک های شدیدتری برای ترس و اضطراب بهره گرفته می شود. این امر موجب می شود که به مرور زمان، ترس ها و اضطراب های فرد مبتلا کاهش پیدا کند و یاد بگیرد که چگونه گام به گام از پایین ترین تا شدیدترین سطح ترس و اضطراب خود از مکان های باز و اضطراب آور را مدیریت کند.
دارو درمانی جهت درمان آگورافوبیا :
یکی از راه های درمان آگورافوبیا دارو درمانی است. از جمله رایج ترین داروهایی که در درمان این اختلال استفاده می شود، داروهای ضد افسردگی هستند و پزشکان معمولا با دوز پایین یکی از این داروها درمان را شروع می کنند که سطح ماده ی شیمیایی به نام سروتونین در مغز را افزایش دهند و سبب ایجاد احساس خوب در بیماران شوند. داروهای ضد اضطراب هم مانند بنزودیازپین ها، داروهایی با سریع ترین واکنش علیه ترس و وحشت زدگی هستند. برای بعضی از بیماران هنگام مواجه شدن با محرک های فوبیک این داروها تجویز می شود. به طور کلی داروهایی که در درمان آگورافوبیا موثر هستند عبارتند از:
- مهار کننده های باز جذب سروتونین مانند : اگزالات، فلوکستین و پاروکستین
- داروهای ضد اضطراب مانند : آلپرازولام و کلونازپام
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ایی مانند : آمی تر یپتیلین
- مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین مانند : ونلافاکسین
تغییر سبک زندگی :
برای درمان آگورافوبیا، تغییر سبک زندگی در کنار درمان های تخصصی می تواند بسیار موثر و کمک کننده باشد. ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی موجب کاهش اضطراب فرد بیمار می شود و به او کمک می کند که ترس های خود را کنترل و مدیریت کند. از جمله تغییرات مثبت در سبک زندگی افراد شامل موارد زیر می شود.
- متعهد بودن به برنامه ی درمانی که توسط روان پزشک تجویز شده
- انجام فعالیت های ورزشی منظم
- رژیم غذایی سالم
- اجتناب از مصرف مواد مخدر و الکل
- انجام تکنیک های آرامبخش مانند : مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی
- استراحت و خواب کافی
سخن پایانی
آگورافوبیا می تواند فعالیت های زندگی شخص را تا حد زیادی محدود کند و در موارد شدیدتر حتی مانع از خارج شدن شخص از خانه شود. این اختلال می تواند باعث ترس شدید و انزوا شود. خوشبختانه اختلال آگورافوبیا قابل درمان است و افراد بعد از درمان علائم شان تا حدود بسیار زیادی کاهش و تسکین پیدا می کند و می توانند زندگی روزمره خود را بدون ترس و اضطراب داشته باشند و کیفیت زندگی خود را افزایش دهند. درصورتی که شما هم علائم این اختلال را در خود یا اطرافیانتان مشاهده می کنید، هر چه سریع تر برای درمان آن اقدام کنید.