امروزه بسیاری از زوج ها تصمیم می گیرند، که فقط یک فرزند داشته باشند و دلایل زیادی برای این انتخاب دارند. والدین می خواهند با انتخاب تک فرزندی تمام توجه و امکانات را به یک فرزند بدهند ولی تحقیقات نشان می دهد بچه های تک فرزند ممکن است با چالش های روانی خاصی رو به رو شوند. سوال اینجاست که آیا این بچه ها به دلیل نداشتن خواهر و برادر، احساس تنهایی می کنند ؟! در این مقاله می خواهیم این موضوع را در همه ی ابعاد مختلف آن مورد بررسی قرار بدهیم و به موضوع تاثیرات آن روی رشد و روان شناسی کودکان بپردازیم.
چالش های تک فرزندی
تک فرزندان ممکن است احساس کنند که دوستان زیادی ندارند و این احساس به مرور زمان می تواند بر روی روحیه آن ها تاثیرات منفی بگذارد و احساس تنهایی کنند ؛ چون معمولا فرصتی برای بازی های دسته جمعی و گروهی ندارند و بیشتر وقتشان را صرف بازی های تک نفره کرده و این عادت می تواند باعث شود که بیشتر احساس تنهایی کنند.
نحوه برخورد با مشکلات و کنترل عواطف یکی از بزرگترین معایب این است که فرزند تک، نمی تواند از تجربیات خواهر و برادر خود استفاده کند. چون وقتی بچه ها در یک خانواده با هم بزرگ می شوند، می توانند در برخورد با مشکلات از همدیگر یاد بگیرند و این یادگیری می تواند بسیار تاثیر گذار باشد. در خانواده های تک فرزند امکان این فرصت وجود ندارد و ممکن است فرزند در بزرگسالی در مقابله با چالش ها و مشکلات زندگی، دچار سردرگمی و سرخوردگی شود.
نحوه برقراری ارتباط با دیگران در فرزندان تک
تک فرزندان معمولا با والدین خود ارتباط خوبی دارند و این رابطه می تواند بسیار صمیمی باشد، اما در برخورد با دیگران دچار مشکلاتی می شوند. بچه هایی که خواهر یا برادر دارند، در رابطه با دیگران تعامل بهتری دارند و مهارت های جدید پیدا می کنند و به این دلیل که آن ها در شرایط مختلف با یکدیگر در ارتباط هستند و یاد گرفته اند چگونه نظرات و احساسات خود را بیان کنند. در حالی که تک فرزندان در برقراری ارتباط با هم سالان خود دچار مشکل می شوند و نمی توانند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند. این موضوع می تواند به احساس تنهایی و گوشه گیری منجر شود.
وابستگی به والدین در تک فرزندی
این کودکان معمولا وابستگی بیشتری به والدین خود دارند، که این وابستگی می تواند در بزرگسالی مشکلاتی را ایجاد کند، زیرا آن ها در ایجاد رابطه ی سالم با دیگران دچار مشکل هستند و هنگامی که تمام توجه و عشق والدین به یک فرزند تعلق می گیرد، او ممکن است نتواند، مستقل عمل کند و دچار چالش می شود.
فشار برای موفقیت و کمال گرایی در تک فرزندی
تک فرزندان معمولا احساس می کنند که باید خیلی موفق و بهترین باشند. چون والدین از آن ها انتظار دارند که تمام آرزو های شان را برآورده کنند و این فشار باعث می شود که به سمت کمال گرایی بروند و این امر می تواند باعث استرس و اضطراب آن ها شود و به سلامت روانی آن ها در آینده به مرور زمان تاثیر می گذارد.
کمبود تجربه در تقسیم کار
آن ها به دلیل نداشتن خواهر یا برادر، در رابطه با تقسیم وظایف خود چیزی یاد نگرفته اند و این موضوع می تواند در بزرگسالی در خصوص مسئولیت پذیری آن ها دچار مشکل شود. بدلیل نداشتن خواهر و برادر باید تمام کار ها را خودشان انجام دهند و این کمبود تجربه در تقسیم کار باعث می شود از همان اول با کار های سنگین و زیاد روبه رو شوند، در حالی که اگر خواهر و برادر داشتند، می توانستند کار ها را تقسیم کنند و احساس فشار کمتری می کردند.
بلوغ زود رس در تک فرزندی
یکی دیگر از معایب نداشتن خواهر و برادر این است که تک فرزند ها چون بیشتر وقتشان را با بزرگتر ها می گذرانند و خیلی زودتر از کودکان دیگر وارد دنیای بزرگسالی می شوند، در این میان خیلی از تجربه های کودکانه را از دست می دهند و بیشتر سعی می کنند رفتار بزرگتر ها را تقلید کنند، این موضوع باعث می شود که دوران کودکی خود را به سرعت سپری کرده و اغلب دچار بلوغ زود رس می شوند.
پرسش های بی جواب در آینده
یک تک فرزند، وقتی بزرگ می شود و والدین او از دنیا بروند، ممکن است احساس تنهایی و کمبود حمایت را بیشتر از کسی که خواهر یا برادر دارد، تجربه کند ؛ چرا که هیچ کسی نیست که در این شرایط سخت از او حمایت و کمکش کند. این موضوع برای تک فرزندی ها می تواند خیلی دردناک باشد و مشکلات روانی زیادی را به همراه دارد.
نبود تجربه رقابت در کودکان تک
یکی از چیزهایی که بچه ها باید از همان دوران کودکی یاد بگیرند، رقابت سالم است. بچه هایی که خواهر یا برادر دارند، مثلا در بازی ها یا در کارهای خانه یا در جلب توجه والدین، با هم رقابت می کنند. این رقابت ها باعث می شود که یاد بگیرند چطور با شکست کنار بیایند و در زندگی اجتماعی بهتر عمل کنند. اما تک فرزند ها چون رقابتی ندارند، ممکن است در زندگی با مشکلات بیشتری مواجه شوند.
عوامل موثر بر انتخاب تک فرزندی
مسائل مالی و معیشتی یکی دیگر از دلایلی است که خانواده ها تصمیم می گیرند فقط به یک فرزند اکتفا کنند. مسائل مالی، هزینه های بالای زندگی، درآمد کم باعث می شوند که والدین ترجیح دهند که یک فرزند داشته باشند تا به طور کامل بتوانند از او مراقبت کنند.
یکی دیگر از دلایل، ساعات کاری طولانی والدین است، چون خیلی از پدر و مادر ها برای تامین هزینه های زندگی مجبور هستند ساعت های زیادی سر کار باشند و این امر باعث می شود فرصت رسیدگی به فرزند و داشتن فرزند های دیگر را نداشته باشند.
توصیه هایی برای والدین تک فرزند
یادگیری اصول ارتباطی با دیگران :
فرزند خود را تشویق کنید که با کودکان دیگر بازی کند و با آن ها وقت بگذراند. چون بچه ها باید یاد بگیرند چطور با هم سالان خود ارتباط برقرار کنند تا رشد اجتماعی داشته باشند.
الگوی مناسب برای کودک تک فرزند :
چون بچه های تک فرزند تجربه رقابت یا تقسیم وظایف با خواهر یا برادر را ندارند، بنابراین شما خودتان باید الگوی خوبی باشید و به آن ها نشان دهید که چطور با دیگران همکاری کند، تقسیم کردن مسئولیت ها را یاد بگیرد و به احساسات دیگران احترام بگذارد.
یادگیری استقلال فردی داشتن :
تک فرزند ها معمولا همیشه چون زیر نظر توجه والدین هستند، به همین خاطر ممکن است در مستقل بودن مشکل داشته باشند. والدین باید از همان ابتدای دوران کودکی به آن ها یاد دهند که کار های خودشان را انجام دهند، از تکالیف مدرسه گرفته تا بازی و انجام کار های شخصی، این ها به او کمک می کند تا به راحتی کار های خود را مدیریت کرده و مستقل باشند.
برای برطرف کردن نیازهای او عجله نکنید :
وقتی همه ی نیازها و خواسته های فرزندتان را فورا برطرف کنید، ممکن است باعث شود که نتواند صبر کند یا برای رسیدن به خواسته اش تلاشی نمی کند. از این رو توجه بیش از حد می تواند به او آسیب بزند، چون باید به او فرصت بدهید تا خودش تلاش کرده و در موقعیت های مختلف تجربه پیدا کند.
از او انتظار عالی بودن نداشته باشید :
گاهی اوقات بچه ها سعی می کنند همه ی کار ها را درست انجام دهند و والدین را خوشحال کنند، اما ممکن است این فشار بر روی دوش آن ها زیاد باشد. شما باید به آن ها یاد دهید که به خاطر ارزش واقعی خودش باید تلاش کند و نیازی نیست که همیشه بی نقص باشد. مهم این است که کودک بداند او را با تمام خصوصیات اخلاقی اش دوست دارید و به او بفهمانید که اشتباه کردن مشکلی ندارد.
چرا داشتن خواهر و برادر امری مهم است ؟
در این مقاله می خواهیم اهمیت داشتن خواهر و برادر در دوران کودکی و بعد بزرگسالی را شرح دهیم که چگونه بر روابط و زندگی تاثیر می گذارد :
یاد گرفتن مهارت های اجتماعی :
بچه ها وقتی با خواهر و برادر خود زندگی می کنند، هر روز با هم حرف می زنند، بازی می کنند، حتی گاهی با هم دعوا می کنند، این رفتار ها باعث می شود، مهارت هایی مثل صحبت کردن، گوش دادن و فهمیدن احساسات دیگران را یاد بگیرند، که این مهارت ها در بزرگسالی خیلی می تواند به آن ها کمک کند.
حمایت عاطفی از یکدیگر :
کودکان وقتی خواهر یا برادر دارند، همیشه کسی هست که با او درد و دل کنند. مثلا اگر روزی ناراحت یا غمگین باشند، می توانند از خواهر یا برادر خود کمک بگیرند. حتی اگر با هم مشاجره هم داشته باشند، باز هم مثل یک پشتیبان کنار هم هستند و این حمایت عاطفی حس بسیار خوبی به آن ها می دهد.
احساس تنهایی :
خیلی وقت ها، بچه های تک فرزند، در خانه احساس تنهایی می کنند. ولی وقتی خواهر یا برادر داشته باشند، همیشه کسی هست که کنارشان باشد و دیگر لازم نیست به دنبال هم بازی بگردند و یا خودشان را سرگرم کنند، چون می توانند با هم بازی کنند، فیلم ببینند و یا حتی با هم حرف می زنند.
یاد گرفتن حل اختلافات :
خواهر و برادر ها معمولا زیاد با هم مجادله می کنند، ولی همین مخالفت ها به آن ها می آموزد که چطور با اختلاف نظر ها کنار بیایند. مثلا یاد می گیرند برای خواسته ای که دارند مقابله کنند و در عین حال احترام همدیگر را نگه دارند و راه حل پیدا کنند.
حس مسئولیت پذیری :
بچه ها وقتی خواهر یا برادر کوچک تر دارند، ناخودآگاه حس مسئولیت پیدا می کنند. مثلا وقتی خواهر یا برادرشون نیاز به کمک دارد، حس می کنند باید مراقب او باشند و کمک کنند.
افزایش اعتماد به نفس :
داشتن خواهر یا برادر می تواند به کودکان کمک کند تا خودشان را بهتر بشناسند. چون همیشه در کنار کسی هستند که به طور غیر مستقیم ویژگی ها و توانایی های او را مقایسه می کنند ؛ این مقایسه می تواند باعث شود که آن ها اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند و نقاط مثبت خود را بشناسند.
در بزرگسالی، خواهر و برادر ها می توانند نقش مهمی در زندگی همدیگر داشته باشند. مثلا وقتی به سن بزرگسالی می رسید، مشکلات و چالش های زندگی بیشتر می شود و داشتن کسی که همیشه کنار شما باشد، خیلی می تواند ارزشمند واقع شود. خواهر و برادر ها نه تنها در دوران کودکی، بلکه در دوران بزرگسالی هم می توانند حامی و پشتیبان هم باشند.
همچنین در زندگی بزرگسالی، انتخاب ها و تصمیمات مهمی برای شما پیش می آید مثل شغل جدید، ازدواج یا حتی موارد دیگر، اینجاست که خواهر و برادر شما با توجه به شناختی که از شما دارند ؛ می توانند شما را راهنمایی کنند، به دلیل اینکه سال ها با هم زندگی کرده اید و از شما شناخت نسبی داشته و می توانند در تصمیم گیری های شما نقش مهمی را ایفا کنند.
حمایت عاطفی در شرایط سخت :
وقتی سختی ها و مشکلات پیش می آید، خواهر و برادر می توانند بهترین پشتیبان باشند. شاید نتوانید همه چیز را با دوستان یا اطرافیان در میان بگذارید، اما وقتی با خواهر و برادر خود صحبت می کنید، احساس امنیت می کنید.
حالا فرض کنید وقتی مشکلی دارید، می توانید به راحتی با خواهر و برادر خود تماس بگیرید و با آن ها مشورت کنید. زیرا آن ها به خاطر ارتباط نزدیکی که با شما دارند، به شما انگیزه می دهند و کمک می کنند تا راه حل برایتان پیدا کنند، حتی در اغلب موارد دیده شده که بیشتر از والدین گاهی حمایت کننده هستند.
کلام آخر
خواهر و برادر می توانند در هر مرحله از زندگی، از کودکی تا بزرگسالی، نقش مهمی در رشد عاطفی، اجتماعی و حتی روانی همدیگر داشته باشند. این روابط، با تمام چالش ها و لحظات شیرین، به آدم ها کمک می کند که احساس حمایت، عشق و یادگیری های ارزشمند را تجربه کنند. با این حال، نبود خواهر و برادر لزوما به این معنا نیست که شخصیت یا مهارت های فرد دچار کمبود می شود، چون هر فردی ویژگی های منحصر به فردی دارد که تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل تربیت، محیط زندگی و خلق و خو شکل می گیرد.
والدینی که یک فرزند دارند، می توانند با فراهم کردن فرصت های اجتماعی، تقویت حس استقلال و ایجاد تعادل در انتظارات، کمک کنند که فرزندشان محدودیت های تک فرزندی را پشت سر گذاشته و به رشد همه جانبه ای دست پیدا کنند.