اختلال وسواس فکری عملی (OCD) چیست؟ علائم و راه های درمان آن
نویسنده Admin HalamKhoobee
0 دیدگاه
۱۵ بهمن ۱۴۰۳

وسواس فکری عملی یک بیماری محسوب می شود که جزو اختلالات روانی است. کار ذهن فکر کردن است و به طور روتین در شبانه روز ما شاهد گذران میلیون ها فکر از ذهن خود هستیم اما زمانی که افکاری در ذهن مان به صورت ممتد و رفت و برگشتی، تکرار می شوند ؛ این مورد دیگر عادی نبوده و نشان می دهد که جریان افکار از حالت تعادل خود خارج شده و باعث می شود که فرد رفتار هایی تکرار شونده و آزار دهنده از خود نشان دهد ؛  اینجاست که وسواس فکری شکل می گیرد و زندگی فرد را دچار بحران و خلل می کند.

وسواس چیست ؟ 

وسواس در انسان به صورت یک هیجان یا تکانه هایی (اقدامی مشخص در یک لحظه ناگهانی) است که در اثر یک سری از عوامل درونی و ذهنی در فرد شکل می گیرد و به مغز فرمان داده می شود که به صورت آنی و لحظه ای، رفتار هایی بدون فکر، ارزیابی و تحلیل را پشت سر هم و مکررا انجام دهد.

 

 

انواع اختلالات وسواس : 

در بالا ماهیت وسواس را برای شما عزیزان توضیح دادیم تا با مفهوم کلی عمل وسواس آشنا شوید. وسواس به دو قسمت کلی تقسیم بندی می شود :

 وسواس فکری و وسواس فکری عملی

تفاوت وسواس فکری و وسواس فکری عملی : 

 در وسواس فکری شاهد این اتفاق هستیم که یک فکر یا چند فکر ذهن فرد را مشغول به خود می کند و به صورت آزار دهنده تمرکز فرد را از روی زندگی و کار او گرفته و این افکار تکرار شونده فایده ای ندارند و عمل خاصی را هم در فرد ایجاد نمی کند، فقط ذهن شخص را اشغال می کند.

در وسواس عملی فکری این مورد اضافه می شود که این افکار مزاحم و رفت و برگشتی، باعث می شود که فرد دست به اقدام و رفتار های تکراری بزند که غیر عقلانی است.

اختلال وسواس فکری عملی یا OCD چیست ؟

OCD (Obsessive-compulsive disorder) از دسته اختلال های روانی است که بنا به دلایلی که در ادامه بررسی خواهیم کرد ؛ در فرد ایجاد می شود و در مرحله اول ذهن فرد را تماما به خود مشغول کرده و افکار با دور تند و سریع در ذهن شخص می چرخند و یک سری احساسات منفی در او ایجاد می کنند مثل حس نگرانی، اضطراب، دلشوره و ترس. در مرحله دوم فرد برای رهایی از این احساسات منفی دست به یکسری رفتار و اعمالی ناخود آگاه می زند و تا زمانی که به ظاهر به آسایش نرسد آن رفتار را تکرار می کند و به نوعی وسواس گونه به نظر می آید.

 

 

افراد مبتلا به وسواس فکری عملی، از این که روی رفتار تکرار شونده خود کنترلی ندارند ؛ خیلی احساس نارضایتی می کنند چرا که این اختلال باعث می شود که از فعالیت های روزمره خود باز مانده و کیفیت زندگی شان آسیب می بیند. از طرفی هم آرزوی رسیده به آرامش درونی و فکری دارند.

نشانه ها و علائم افراد مبتلا به وسواس فکری عملی : 

  • دوری کردن فرد مبتلا به اختلال OCD در مجامع یا مکان هایی که وسواس او را تشدید می کند.
  • عدم تمرکز بر روی کار یا فعالیت های روزانه
  • داشتن حالت خجالت و تعجب از رفتار های غیر عقلانی که انجام می دهند.
  • انجام اعمال و رفتار های تکرار شونده و ربات گونه
  • داشتن یک حالت الزام و اجبار در انجام فعالیت های تکراری غیر منطقی
  • افکار رفت و برگشتی ناراحت کننده خارج از کنترل فرد
  • حالت اضطراب و پریشانی دائمی در فرد
  • واگویه های منفی ذهنی که منجر به بروز حس ترس در فرد می شوند.

 

عوامل ایجاد کننده اختلال وسواس فکری عملی : 

همان طور که می دانید برای کشف دلایل ایجاد یک اختلال روانی باید تحقیقات بسیاری انجام شود و این نوع بیماری ها خیلی پیچیده هستند چون که باید ذهن، روان واکاوی شود از این رو گاهی اوقات فقط می توان یکسری از عوامل پیدایش اختلالات روانی را کشف کرد و ممکن است رفته رفته دلایل دیگری هم در این راستا یافت شود. اینک به چند دسته کلی از این عوامل می پردازیم.

عوامل خانواده گی و ژنتیکی : 

طبق تحقیقاتی که در زمینه اختلال OCD انجام شده است ؛ ممکن است خانواد ه هایی که والدین، مبتلا به این اختلال هستند در فرزندان یا نزدیکان، این نمونه وسواس مشاهده شود البته که درصد ابتلا زیر 40 درصد بوده اما چنین مواردی هم مشاهده شده است.

اتفاقات و تجربه های منفی دوران کودکی : 

ممکن است فرد مبتلا به وسواس فکری عملی، در کودکی خود یک حادثه ناراحت کننده و پر از اضطراب را در اوج هیجان تجربه کرده باشد و برای چند لحظه تا چند روز حال ناخوشایندی داشته باشد ؛ بی خبر از اینکه در همان لحظه یک تروما برای او اتفاق افتاده و در اثر نا آگاهی به آن توجهی نمی کند تا اینکه به مرور زمان در بزرگسالی به صورت اختلال OCD در شخص پدیدار می شود.

 

 

تغییرات در سیستم عصبی و مغزی : 

بنا به دلایل متفاوتی ممکن است ترشح یک سری هورمون های بدن از حالت تعادل خود خارج شده و کارکرد سیسنم مغزی فرد را دچار اختلال کند. از طرفی هم امکان دارد طی یک حادثه یا مصرف دارو های بی رویه سیستم مغزی فرد دچار آسیب شده و زمینه سازی برای ابتلا به اختلال وسواس فکری عملی را فراهم کند.

داشتن ویژگی کمال گرایی شدید : 

قطعا با افرادی که کمال گرایی و نظم شدید بر زندگی شان حاکم هست، برخورد داشته اید. این افراد در تمام جوانب زندگی قصد دارند همه چیز در عالی ترین و منظم ترین حالت ممکن اتفاق بیفتد و از جایی که این دنیا و اموراتش کلا در حد عالی پیش نخواهد رفت ؛ ممکن است نارضایتی این افراد به صورت وسواس فکری عملی نشان داده شود.

 

 

نمونه هایی از اختلال وسواس فکری عملی در افراد : 

هر دو دسته کلی وسواس فکری و وسواس فکری عملی به صورت های متفاوتی در افراد نمود پیدا می کنند و در ادامه به بیان کردن موارد مهم و کاربردی اختلال OCD اشاره خواهیم کرد.

وسواس به شست و شو و تمیز کاری مکرر :

فرض کنید دختر بچه ای را در کودکی مورد خشم و تنبیه شدید والدین قرار می گیرد برای اشتباهی که مرتکب نشده است ؛ در آن لحظه کودک یک خشم فروخورده و یک فریاد نزده در وجود خودش نگه می دارد و در دوران بزرگسالی به بانویی تبدیل می شود که هر ظرف را چندین بار می شوید، هر روز منزل را خانه تکانی می کند، مصرف مواد شوینده بالایی دارد و این احساس منفی را به صورت شست و شوی وسواس گونه نشان می دهد و خود را تخلیه می کند.

 

 

وسواس مرتب و به خط کردن اشیا : 

تا به حال وارد خانه ای شده اید که همه تابلو های روی دیوار، صاف و در یک خط باشند ؟ یا اینکه تعداد کوسن های روی مبلمان مساوی و همه در یک جهت هستند. داخل کابینت ظروف آشپزخانه، لیوان ها به ترتیب قد و اندازه و تعداد دسته بندی شدند و .... وسواس رعایت کردن نظم و تقارن بین اشیا و وسایل هم یکی دیگر از نمونه های بارز انواع اختلال OCD در افراد است.

 

وسواس کنترل و چک کردن : 

آیا در اطراف خود افرادی را دارید که برای بیرون آمدن از خانه چندین دقیقه را فقط صرف چک کردن باز و بسته بودن شیر گاز و فلکه آب کنند ؟ یا اینکه تمامی پنجره ها بسته است یا خیر ؟ در منزل را چندین قفل می زنند و می روند اما دوباره بر می گردند و چک می کنند که در واقعا خوب قفل شده است یا خیر ؟

 

 

واقعا این نوع وسواس، هم خود فرد و هم اطرافیانش را آزار می دهد. فرض کنید برای رفتن به عروسی همه آماده شده و سوار ماشین شده اید ؛ مادر خانواده مبتلا به اختلال وسواس چک کردن است و تا زمانی که همه اعضا و جوارح خانه را وارسی نکند ؛ بیرون نخواهد آمد و بقیه خانواده هم باید در انتظار باشند و اذیت بکشند.

وسواس ابتلا به بیماری و ویروس ها : 

این افراد را بیشتر در زمانی که ویروس کرونا وارد کشور شد، می توانستیم مشاهده کنیم و چه بسا در آن زمان هم وسواس شان شدت یافته باشد. ممکن است براساس دلایل متفاوت یا ناامنی هایی که در دوران کودکی خود تجربه کردند ؛ مبتلا به وسواس بیماری شده باشند. مدام در حال چکاپ رفتن، مراجعه به دکتر، آزمایش دادن، رعایت بیش از حد رژیم های سلامتی و درمانی هستند و کلا از افرادی که بیماری خاصی هم  داشته باشند فرار می کنند چون توهم ابتلا به آن بیماری را می گیرند.

 

در بالا انواعی از اختلال وسواس فکری عملی را مثال زدیم که قطعا در طول زندگی خود با آن ها روبه رو شده اید اما موارد دیگری هم هست که فرد در این موارد دچار وسواس می شود ؛ مثل وسواس در نگه داری از فرزندان و خانواده خود، وسواس در داشتن ارتباط جنسی با کیفیت با همسر، وسواس های رفتاری که نکند مورد تایید و رضایت دیگران نباشند.

راه و روش های درمان اختلال وسواس فکری عملی : 

تا به اینجا قطعا به عمق آسیب زنندگی این اختلال وسواس گونه در افراد پی برده اید و حتما تمایل دارید که بدانید چه راه کار هایی جهت درمان اختلال OCD وجود دارد.

 

روش های روان درمانی برای درمان اختلال OCD : 

برای عزیزانی که مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی هستند ؛ اولین پیشنهاد برای درمان استفاده از روش های روان درمانی است، چون ریشه افکار مخرب و مزاحم که باعث بروز وسواس شده اند ؛ را پیدا می کنیم و اساسی مشکل حل شده و درمان موثرتر واقع می شود.

درمان شناختی رفتاری یا CBT چیست ؟ 

یکی از راه های روان درمانی، درمان شناختی رفتاری یا Cognitive behavioural therapy (CBT) است.  در این روش چرخه ای بین افکار و احساس و رفتار است یعنی وقتی اتفاقی رخ می دهد هر احساسی که در آن لحظه فرد پیدا می کند و افکاری را در ذهنش تشکیل می دهد در نهایت باعث بروز رفتار در بیرون از او خواهد شد. در این چرخه روان درمانگر هر سه عامل را مورد بررسی قرار می دهد و ریشه مشکل را پیدا می کند و بیشتر در جلسات فردی یا گروهی این واکاوی و ارزیابی با خود فرد مبتلا به OCD انجام می شود.

 

 

در واقع زمانی که ما بتوانیم باور ها و افکار نادرست خود را شناسایی کنیم و بر آن ها ناظر شویم نیمی از راه را رفته ایم و در نیمه دوم مسیر، سعی می کنیم مدیریت ذهن خود را به دست بگیریم تا بتوانیم احساسات به جا و صحیح داشته باشیم و متعاقبا رفتار های درست از خود بروز دهیم. بدین صورت می توان بر وسواس های فکری عملی خود غلبه کرد.

 

درمان با استفاده از روش مواجهه و پیشگیری از پاسخ  یا ERP  :  

در این روش شما ابتدا فکر یا رفتاری که وسواس گونه تکرار می شود را شناسایی می کنید و بعد از پیدا کردن علت به وجود آمدن این وسواس در درون خود، سعی می کنید که با این مشکل روبه رو شوید ؛ اصطلاحاً " مواجهه درمانی " صورت می گیرد.

اغلب روان درمانگر ها در انجام این روش جهت درمان به بیمار کمک می کنند و با او همراه هستند اما شما می توانید با بالابردن خودآگاهی و شناخت از خود، با شرکت در دوره های معنوی مهارتی درمان وسواس های ذهنی، خودتان برای ریشه یابی و حل این اختلالات مهارت پیدا کنید.

 

 

چیزی که مهم است که برای انجام ERP حتماً باید موارد اختلال وسواس فکری عملی خود را باید بشناسید تا بتوانید با آن ها روبه رو شوید تا بتوانید ریشه آن را در ذهن و روح خود از بین ببرید. ممکن است بعد از انجام این روش بیرون ریزی داشته باشید، گریه کنید یا بدن تان واکنش نشان دهد ، اما نگران نشوید بالاخره یک جایی باید افسار این اسب سرکش ذهن را کشید !

این را به خاطر داشته باشید که ما برای درمان اختلال OCD قصد خاموش کردن ذهن مان را نداریم در واقع ما می خواهیم که افکار در ذهن به راحتی گذر کنند حتی افکار ناراحت کننده ای که باعث وسواس می شوند اما ما هدف مان این است که در این افکار گیر نیفتیم و یک ناظر آگاه بر این افکار باشیم و اجازه ندهیم که موجب رفتار های تکرارشونده در ما بشوند.

استفاده از روش های آرام سازی ذهن  : 

ورزش های هوازی

انجام یوگا و انواع مدیتیشن ها

ورود به دنیای معنوی خدا و تقویت ارتباط تان با خداوند

خوردن غذا های سالم و مغزی برای ذهن

 

استفاده از دارو های تجویز شده توسط روانپزشک : 

وقتی تشخیص داده شود که اختلالات وسواس فکری عملی در فرد در حال افزایش و حاد شدن است و آسیب های جبران ناپذیری برای خود فرد دارد ؛ شخص باید حتما به روانپزشک مربوطه مراجعه کند. البته که می تواند در کنار دارو درمانی از سایر روش های درمانی با اجازه پزشک معالج، استفاده کند.

 

 

در این مقاله به مهم ترین روش های درمان اختلال وسواس فکری عملی پرداختیم ؛ ممکن است که روش های دیگری هم روی کارکرد مغز تسلط پیدا می کنند مثل هیپنوتیزم هم موثر باشد ؛ اما نکته این جاست که این اختلال روانی از ذهن شروع می شود و تا زمانی که فرد بیمار خود تصمیم به بهبود و تغییر نگیر بهترین روش ها و دارو ها هم ناکارآمد خواهند بود بنابراین در وهله اول کسی که می تواند نجات دهنده فرد مبتلا به OCD باشد کسی جز خود او نیست.

 

اهمیت درمان و پیشگیری از وسواس فکری عملی : 

اگر که اختلال OCD در فرد بیمار درمان نشود ؛ علاوه بر این که زندگی خود شخص را مختل می کند چون او با دیگران هم در ارتباط است، بر روی زندگی دیگران هم تاثیر می گذارد و همواره پیامد های متفاوتی برای او خواهد داشت. در زیر به مواردی از این پیامد ها اشاره می کنیم :    

از دست دادن ظاهر و جسم زیبا در اثر آسیب های ناشی از رفتار های وسواس گونه

نداشتن تمرکز برای یادگیری مطالب یا درس خواندن

شکست در روابط عاطفی

از دست دادن لحظات زندگی و لذت نبردن از آن

بی خواب و بدخواب شدن به دلیل داشتن افکار تکرار شونده

پراکندگی دوستان و آشنایان از اطراف فرد دارای اختلال OCD

رفتار های پرخاشگرانه و پر از تنش و اضطراب

نداشتن رضایت درونی از خود

داشتن حس ناامیدی و پوچی در زندگی

دست زدن به خودکشی

مبتلا شدن به بیماری های روانی حاد مثل افسردگی

بیزاری از مردم و دور شدن از اجتماع

ترک تحصیل کردن

روی آوردن به مواد مخدر برای رهای از حس آزاردهنده وسواس

قطع شدن ارتباط معنوی شان با خداوند و گله مندی از او

فروپاشی زندگی مشترک به دلیل خسته شدن شریک زندگی فرد بیمار

بالا رفتن هزینه های زندگی به دلیل خرید بیش از حد مواد شوینده و تمیز کننده

از دست دادن موقعیت های شغلی عالی و پر از ترقی

 

 

رهنمود آخر :

فرآیند اختلال وسواس فکری عملی مانند پروسه رشد بذر افکار غیر مفیدی است که در مزرعه ذهن بنا به دلایل متفاوتی از دوران کودکی تا بزرگسالی کاشته می شوند و بنا به نا آگاهی فرد به آن آب داده شده و در وجود او ریشه می دوانند و زمانی که شخص به نابودی کشیده شود ؛ دیگر نمی توان هیچ چیز را به حالت با طروات قبلی برگرداند بنابراین با شناخت علائم اختلال OCD می توان هم از آن پیشگیری کرد و هم اگر کسی هم به آن مبتلا شده است ؛ بهتر بتوان با راه های درمانی مناسب، این درخت بد محصول را در وجودش خشکاند.

دیدگاه‌ها
موردی یافت نشد !