بیماری وسواس یک اختلال روانشناختی و اضطرابی است که در هر سنی برای افراد ممکن است اتفاق بیفتد. فرد مبتلا به بیماری وسواس به سختی می تواند افکار خود را کنترل کند. این بیماری مزمن و ناتوان کننده باعث می شود که فرد در شغل، روابط اجتماعی و روابط زناشویی خود دچار مشکل شود و همیشه دچار ترس و نگرانی و اضطراب باشد.در این مقاله سعی می کنیم به انواع اختلال وسواس، دلایل ایجاد آن و درمان وسواس بپردازیم.
اختلال وسواس چیست ؟
افراد دارای اختلال وسواس افکار و تصاویر مزاحم و ناخواسته ایی در ذهن شان دائما تکرار می شود و این افکار و تصاویر خارج از کنترل آن هاست که باعث به وجود آمدن اضطراب در آن ها می شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است احساس کنند که این افکار و رفتار ها غیرمنطقی هستند، اما همچنان نمی توانند از انجام آن ها خودداری کنند. هر فردی در طول زندگی خود ممکن است بعضی از رفتار های وسواس گونه را در مقطعی از زندگی خود انجام دهد. برای مثال وسواس خاموش بودن اجاق گاز یا قفل بودن در ها. اما افرادی که دچار اختلال وسواس هستند ؛ این رفتار های بیمار گونه و وسواسی را در طول زندگی خود دائماً انجام می دهند و این رفتار ممکن است ساعات زیادی در طول روز را از فرد به خود اختصاص دهد و روی زندگی و فعالیت های روزانه ی او تاثیر قابل توجهی بگذارد.
انواع وسواس
وسواس به دو دسته اصلی تقسیم بندی می شود که هر کدام ویژگی ها و علائم خاص خود را دارند .
- وسواس فکری
- وسواس عملی
انواع وسواس فکری
وسواس فکری یکی از انواع اصلی اختلال وسواس است که شامل افکار و تصاویر ناخواسته و تکراری می شود که فرد نمی تواند آن ها را کنترل کند و شدت و میزان این افکار به اندازه ای زیاد است که روند زندگی عادی فرد را مختل می کند. وسواس فکری دارای انواع مختلفی است که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
- وسواس آلودگی ذهنی
- وسواس کمال گرایی
- وسواس نگرانی از آسیب زدن به دیگران
- نگرانی درباره ی از دست دادن کنترل خود
- وسواس مذهبی
- وسواس جنسی
- وسواس احتکار
وسواس آلودگی ذهنی :
وسواس آلودگی ذهنی به شکل بدرفتاری جسمی یا روحی در افراد مبتلا به این نوع از وسواس دیده می شود. وسواس آلودگی ذهنی در اثر ارتباط های انسانی شکل می گیرد و اکثراً ریشه در احساس تنهایی افراد دارد.
وسواس کمال گرایی :
در وسواس کمال گرایی فرد مبتلا به این بیماری به دنبال موفقیت و بی نقص بودن می باشد و با شکست به شدت ناامید می شود و این ناامیدی گاهی اوقات باعث افسردگی او می شود.
وسواس نگرانی از آسیب زدن به دیگران :
در این نوع از وسواس افراد نگران این هستند که به خود یا به افراد دیگر آسیب برسانند. در این نوع از وسواس افراد به دلیل اینکه احساس ناکافی بودن دارند ؛ دائماً نگرانند که اطرافیان را از خود برنجانند یا ناخواسته به آن ها توهین کنند و و خود را مسئول رخ دادن اتفاق های بد می دانند.
نگرانی درباره ی از دست دادن کنترل خود :
در این نوع از وسواس فرد ترس از توهین کردن و زدن حرف های نامناسب در جمع را دارد و نگران است که کنترل خود را از دست بدهد. در این بیماران خصوصیت کلی اختلال وسواس تصوراتی سراسر ذهنی است و هیچ گونه جنبه عملی آشکار ندارند. این افکار مزاحم به صورت تکراری در ذهن بیمار مرور می شود و باعث اضطراب و ناراحتی بیمار می شود.
وسواس مذهبی :
افراد دارای وسواس مذهبی همیشه نگرانی بیش از حدی درمورد درست و غلط بودن اموراخلاقی و دینی دارند و دچار زیاده روی و تعصب در مسائل مذهبی می شوند ؛ زیرا همیشه این ترس را دارند که جزو بندگان گناهکار خدا نباشند.
وسواس جنسی :
در این نوع از وسواس افراد دچار افکار یا تخیلات جنسی در مورد نزدیکان خود و یا دیگران می شوند. در بعضی از بیماران حتی در زمان برقراری رابطه با همسر خود این افکار وسواسی به ذهن شان خطور می کند.
وسواس احتکار :
در این نوع از وسواس بیمار به جمع کردن و انباشت بیش از حد اشیا و وسایل روی می آورد. که به جهت جلوگیری از کمبود احتمالی اشیا یا اطلاعات مهم صورت می گیرد. در این گونه وسواس، بیمار احساس اجبار به جمع آوری تعداد زیادی اشیاء بی اهمیت دارد و هر پیشنهادی برای دور ریختن این وسایل را نمی پذیرد.
انواع وسواس عملی
اختلال وسواس عملی، رفتار هایی است که فرد فکر می کند، مجبور است تا مدام آن ها را برای کاهش استرس و نگرانی خود تکرار کند. بعضی از نمونه های اختلال وسواس عملی عبارتند از :
- وسواس شستشو و تمیزی
- وسواس نظم و تقارن
- وسواس چک کردن
وسواس شستشو و تمیزی :
معمولا افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند، تمایل شدیدی به تمیز کردن خود، اشیا، وسایل، محیط و حتی دیگران دارند و این تمیز کردن و شستشو را برای کاهش اضطراب و استرس خود انجام می دهند. از جمله کار هایی که بیماران مبتلا به وسواس شستشو انجام می دهند :
- تمایل شدید به شستشو و استحمام
- تعویض مکرر لباس ها
- آسیب رساندن به پوست و بدن خود در اثر شستشوی مداوم
- دوری کردن از افراد و مکان هایی که از نظر آن ها آلوده هستند
- ترس مداوم از آلودگی و بیماری ها
وسواس نظم و تقارن :
افرادی که مبتلا به این اختلال هستند ؛ در باره ی متقارن بودن و منظم بودن وسایل و اشیاء مبتلا به وسواس شدند. آن ها همیشه تلاش می کنند تا آن طور که باب میل خودشان است به اطرافشان نظم و ترتیب بدهند و اشیا را متقارن کنند. افرادی که دچار اختلال نظم و تقارن هستند ؛ برای کاهش میزان استرس و اضطراب خود، دست به این کار های افراطی می زنند. در زندگی این افراد همه چیز به شکلی افراطی منظم، دقیق و متقارن است. از جمله وسواس های رایج در بیماران مبتلا به این اختلال عبارتند از :
- اضطراب شدید در هنگام دیدن اشیا، وسایل و یا هر چیز نامتقارنی در محیط اطراف
- نظم دادن وسایل با روش مخصوص خود
- تصور اینکه در صورتی که همه چیز منظم و متقارن نباشد اتفاق بدی خواهد افتاد.
- احساس ناقص بودن در اشیای نامتقارن
وسواس چک کردن :
در وسواس چک کردن، افراد هر کار و موضوعی را به دلیل اینکه اشتباه و یا خطایی صورت نگیرد، چندین بار چک می کنند. این افراد به شدت نگرانی و استرس دارند و ازاینکه اتفاق بدی رخ بدهد، می ترسند. از جمله رفتار های وسواسی چک کردن، می توان به چک کردن چندین باره قفل درب، زنگ آژیر، اجاق گاز، چراغ های برق و یا زنگ زدن مدام به عزیزان اشاره کرد.
دلایل به وجود آمدن اختلال وسواس
در حال حاضر دلیل مشخصی برای به وجود آمدن اختلال وسواس نیست اما دانشمندان یک سری از عوامل را در بروز بیماری وسواس موثر می دانند. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ژنتیک :
بیماری وسواس می تواند زمینه ارثی یا خانوادگی داشته باشد، در صورتی که فردی، مبتلا به وسواس در خانواده باشد ؛ ممکن است که اعضای دیگری هم دچار این بیماری بشوند.
علل خود ایمنی :
عفونت های استرپتوکوکی که می تواند با التهاب و اختلال در عملکرد سلول های عصبی مغزی همراه باشد.
ایجاد تغییرات در شرایط زندگی افراد :
این تغییرات می تواند شامل جابه جایی مکان زندگی ، تغییر شغل و یا تغییر محل تحصیل افراد باشد.
وقوع حوادث و رویدادهای استرس زا در دوران کودکی
ازدواج، طلاق و یا مرگ عزیزان
مشکلات در رابطه
درمان وسواس
امروزه روش های مختلفی برای درمان بیماری وسواس وجود دارد. که منجر به مدیریت، کنترل و کاهش علائم وسواس می شود. اگر درمان وسواس به موقع انجام نگیرد ؛ باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی در زندگی افراد می شود. درمان بیماری وسواس بر اساس نوع وسواس، شدت علائم وسواس و تاثیر آن ها بر کیفیت زندگی فرد صورت می گیرد و بر اساس آن روش درمانی مناسب برای فرد بیمار در نظر گرفته می شود. از جمله روش های درمان این بیماری شامل موارد زیر می شود:
روان درمانی
یکی از روش های موثر در درمان بیماری وسواس، روان درمانی است که به بیماران کمک می کنند تا الگو های رفتاری و فکری ناسالم خود را شناسایی کنند و الگو های صحیح و مناسب را جایگزین آن کنند. در روان درمانی فرد بیمار با ترس ها و افکار وسواسی خود روبرو می شود و به مرور زمان روش مقابله با این ترس ها و افکار را می آموزد. هدف از روان درمانی در وسواس پرداختن به الگو های فکری منفی است که باعث به وجود آمدن وسواس در افراد شده و با شناسایی و درمان این افکار میزان استرس، اضطراب و ترس در افراد کاهش می یابد.
دارو درمانی
تحقیقات نشان می دهد که دارو هایی که برای درمان اختلالات افسردگی و سایر اختلالات روانی مورد استفاده قرار می گیرند، می تواند در درمان اختلال وسواس نیز موثر باشد. مهارکننده های انتخابی باز جذب سروتونین، بهترین داروی وسواس فکری هستند که به افزایش سطح سروتونین در مغز کمک می کنند. فرآیند دارو درمانی در بیماران دچار وسواس ممکن است مدت زمان طولانی را صرف کند اما در روند بهبود آن ها بسیار موثر می باشد. دارو هایی که برای درمان بیماری وسواس استفاده می کنند ؛ متنوع بوده که از آن میان می توان به فلوکستین، فلووکسامین، سرترالین، سیتالوپرام اشاره نمود.
درمان مکمل و جایگزین
استفاده همزمان از رفتار درمانی و داروها و همچنین مشاوره به عنوان یک رویکرد ترکیبی برای درمان وسواس فکری بهترین نتیجه را دارد. دیگر روش های درمانی که در کنار دارو درمانی می توانند به کاهش علائم اختلال او سی دی کمک کنند شامل موارد زیر می شود:
- ورزش کردن و انجام تمرینات تنفسی
- انجام تکنیک های آرام بخش مانند یوگا و مدیتیشن
- خواب منظم و بهبود کیفیت خواب
- تغذیه سالم
- استفاده از ویتامین با نظر پزشک
کلام پایانی :
وسواس نتیجه اختلالات عصبی افراد می باشد که در تمامی گروه های سنی می تواند اتفاق بیفتد. تقریبا از هر پنجاه نفر، یک نفر به نسبت مساوی بین زنان و مردان، در مقطعی از زندگی شان به اختلال وسواس فکری یا عملی دچار می شود. اختلال وسواس فکری و عملی شدید، ممکن است توانایی کار کردن منظم، ارتباط در زندگی خانوادگی و یا حتی کنار آمدن با افراد خانواده را برای فرد دچار مشکل کند. درمان وسواس نیازمند این است که فرد یا خانواده بیمار متوجه علائم وسواسی او شوند و بپذیرند که وی نیاز به درمان دارد. در این صورت درمان اختلال وسواس به گونه ایی سریع تر و راحت تر صورت می گیرد و در صورتی که در مراحل اولیه، فرد برای درمان اقدام کند وسواس به راحتی درمان خواهد شد.
در صورتی که شما هم تجربه ی هر کدام از انواع وسواس و درمان آن را داشته اید، لطفا تجارب خود را با ما به اشتراک بگذارید.