زنان تقریبا دو برابر مردان در معرض ابتلا به افسردگی هستند. افسردگی ممکن است در هر سنی رخ دهد، ولی زنان بیشتر از مردان احساسات دردناکی را تجربه می کنند که منجر به بروز افسردگی در آن ها می شود. برخ از این احساسات به دلیل تغییرات هورمونی به وجود می آیند، اما تغییرات هورمونی به تنهایی باعث افسردگی نمی شود. بنابراین زنان افسرده بهتر است، پیش از شروع به خود درمانی، ابتدا با یک مشاور روانشناس در ارتباط باشند تا علت اصلی بیماری خود را پیدا کنند.
افسردگی چیست ؟
افسردگی (Depression) یک بیماری رایج سلامت روان است که باعث احساس غم و اندوه مداوم می شود. این اختلال می تواند در نحوه تفکر، خواب، غذا خوردن و هر نوع عملکرد سیستم بدن از جمله میل جنسی تا احساس درد تغییر ایجاد کند.
احساس غم و اندوه یک واکنش طبیعی بدن به ناملایمات زندگی است که در صورت کوتاه مدت بودن مشکل ساز نمی شود. اما فرد مبتلا به اختلال افسردگی علاوه بر داشتن روحیه بسیار پایین و بی انگیزه بودن نسبت به انجام وظایف خود، دارای چندین علامت بالینی هم خواهد بود. از همین رو زمانی که علائم و نشانه های این بیماری بیش از دو هفته طول بکشند، باید فرد را نزد دکتر و روانشناس برد تا در مورد افسردگی و تاثیرات ان بررسی های لازم انجام شود.
غمگین بودن یک واکنش طبیعی به لحظات سخت زندگی است. اما معمولا غم و اندوه با گذشت زمان از بین می رود و با افسردگی فرق دارد.
ولی به طور خلاصه، افسردگی یک اختلال خلقی است که می تواند علائم شدیدی ایجاد کند و بر احساسات، تفکر و انجام فعالیت های روزانه مانند خواب، غذا خوردن یا کار تاثیر بگذارد. افسردگی در بین زنان شایع تر از مردان است که احتمالا به عوامل بیولوژیکی، هورمونی و اجتماعی مرتبط می شود.
علائم و نشانه های افسردگی در زنان
- حالت غم و اضطراب
- از دست دادن علاقه یا لذت انجام فعالیت ها، از جمله رابطه جنسی
- بی قراری یا گریه بیش از حد
- احساس گناه، بی ارزشی، درماندگی، ناامیدی، بدبینی
- خواب زیاد یا خیلی کم، صبح زود بیدار شدن
- اشتهای کم یا کاهش وزن، پرخوری و افزایش وزن
- انرژی کم و احساس خستگی
- افکار مرگ یا خودکشی، اقدام به خودکشی
- مشکل در تمرکز، به خاطر سپردن چیز ها یا تصمیم گیری
- سردرد، اختلالات گوارشی و درد مزمن
عوامل ایجاد کننده افسردگی در زنان
بسیاری از عوامل ژنتیکی، هورمونی، روانی و اجتماعی وجود دارند که باعث ایجاد انواع افسردگی در بانوان می شوند. از طرفی هم برای پیدا کردن علت اصلی این اختلال، برخی از پژوهشگران بر این باورند که احتمال بالای افسردگی در زنان ممکن است به تغییرات در سطوح هورمونی مرتبط باشد که در طول زندگی یک زن رخ می دهد. این تغییرات در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی و همچنین پس از زایمان یا سقط جنین مشهود است.
تغییرات هورمونی
از نظر بیولوژیکی، افسردگی در اکثر خانواده ها دیده می شود. برخی از افراد به لحاظ ترکیبات ژنتیکی بیشتر مستعد افسردگی هستند، در حالی که برخی دیگر می توانند از خود مقاوت بیشتری نشان دهند. البته فقط ژنتیک باعث ایجاد افسردگی در زنان نیست، بلکه این مورد در کنار عوامل دیگر می تواند افسردگی ایجاد کند.
سایر عوامل بیولوژیکی و هورمونی نیز احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش می دهند. مسائل مربوط به بارداری، یائسگی و چرخه های قاعدگی، عوامل خطر ابتلا به افسردگی را در زنان افزایش می دهد. بیشتر این موارد به دلیل عدم تعادل هورمونی و نوسانات سریع هورمون های تولید مثلی است.
علل روانی
زنان بیشتر از مردان در معرض علل روانی افسردگی هستند. زنان در دوره های افسردگی بیشتر احتمال دارد که افکار منفی را با خود مرور کنند. در حالی که گریه کردن، صحبت کردن با دوستان و تکرار اینکه چرا در حالت افسردگی هستید، یک واکنش طبیعی است و تحقیقات نشان داده است که نشخوار فکری در مورد افسردگی می تواند باعث طولانی تر شدن و حتی تشدید آن شود.
عوامل روان شناختی دیگری که بر زنان بیش از مردان تاثیر می گذارد، تصاویر منفی بدنی و افسردگی ناشی از استرس است. زنان بیشتر از مردان مستعد استرس هستند، زیرا افزایش سطح پروژسترون در آن ها مانع از کاهش هورمون های استرس می شود. مسائل مربوط به تصویر بدنی منفی، معمولا در نوجوانی شروع می شود و به نظر می رسد با شروع بلوغ در زنان مرتبط باشد.
علل اجتماعی
مهارت های مقابله ای، انتخاب روابط و سبک زندگی زنان از مردان متفاوت است. احتمال ابتلا به افسردگیِ ناشی از مشکلات زناشویی یا روابط، مسائل مربوط به تعادل بین کار و زندگی، مشکلات مالی و رویداد های استرس زا در زندگی زنان بیشتر از مردان است. همچنین عوامل زیر نیز افزایش دهنده خطر افسردگی زنان هستند :
فوت والدین قبل از 10 سالگی
از دست دادن شغل، مشکلات روابط، طلاق
آزار جسمی یا جنسی در دوران کودکی
سابقه اختلالات خلقی
استفاده از داروهای خاص
زنان به دلیل این عوامل می توانند دچار انواع افسردگی شوند. اما برخی از افسردگی ها مختص زنان هستند که در ادامه به آ نها می پردازیم.
انواع افسردگی در زنان
افسردگی در زنان به علت های مختلفی ایجاد می شود ؛ از این رو به انواع متعددی دسته بندی می گردد که در زیر به بررسی چندی از آن ها می پردازیم.
افسردگی قاعدگی
برای اکثر زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی (PMS) علائمی مانند نفخ شکم، حساس شدن سینه ها، سردرد، اضطراب و تحریک پذیری وجود دارند. اما تعداد کمی از زنان علائم شدید و ناتوان کننده ای دارند که تحصیل، شغل، روابط یا سایر زمینه های زندگی آن ها را مختل می کند. در آن مرحله، سندرم پیش از قاعدگی ممکن است از مرز اختلال نارسایی پیش از قاعدگی (PMDD) عبور کند و حالت افسردگی قاعدگی به خود بگیرد.
رابطه دقیق بین افسردگی و سندرم پیش از قاعدگی نامشخص است. این امکان وجود دارد که تغییرات چرخه ای در استروژن، پروژسترون و سایر هورمون ها، عملکرد مواد شیمایی مغز را مختل می کنند. البته به نظر می رسد ویژگی های ارثی، تجربیات زندگی و سایر عوامل در این امر نقش دارند.
افسردگی زنان خانه دار
اگر با زنان خانه دار صحبت کنید، اکثر آن ها می گویند گه گاهی از کار در خانه خسته می شوند و برای مدت طولانی حس بی حوصلگی دارند. زیرا خانه دار بودن تنها یک شغل نیست و مواردی مثل آشپزی، مراقبت از فرزندان و تمیز کردن را شامل می شود. گاهی همه این ها با عدم دستمزد و حتی عدم قدردانی همراه است. زنان خانه دار معمولا در مقایسه با زنان شاغل به رسمیت شناخته نمی شوند.
اکثر زنان خانه دار زمانی با مشکل بحران هویت مواجه می شوند که بیشتر وقت خود را در خانه سپری می کنند و به تنهایی به خانواده و کار های خانه رسیدگی می کنند. این باعث ایجاد احساس پوچی، ناامیدی و خستگی می شود.
خانه دار بودن گاهی باعث می شود زنان احساس بیگانگی و گمراهی کنند. در مقایسه با زنان شاغل که از طریق شغل خود احساس هدف و هویت پیدا می کنند، زنان خانه دار به هر دوی این موارد دسترسی ندارند و در نتیجه به خاطر حس بی ارزشی، دچار افسردگی می شوند.
افسردگی زایمان
در دوران بارداری، تغییرات هورمونی چشمگیری رخ می دهد و این می تواند بر خلق و خو تاثیر بگذارد. سایر مسائل نیز ممکن است خطر ابتلا به افسردگی را در دوران بارداری یا در طول تلاش برای باردار شدن افزایش دهند، مانند:
تغییر سبک زندگی یا کار یا سایر عوامل استرس زای زندگی
مشکلات رابطه
دوره های قبلی افسردگی، افسردگی پس از زایمان
عدم حمایت اجتماعی
حاملگی ناخواسته
سقط جنین
ناباروری
قطع مصرف داروهای ضد افسردگی
در ضمن، بسیاری از مادران دچار افسردگی زایمان می شوند و بلافاصله بعد از تولد کودک، حس غم دارند و تحریک پذیر می شوند. این احساسات طبیعی هستند و معمولا در عرض یک یا دو هفته فروکش می کنند. اما احساسات افسردگی جدی تر یا طولانی مدت، ممکن است نشان دهنده افسردگی پس از زایمان باشد و باید به فکر درمان آن باشید، زیرا رفتار مادر می تواند کودک را تحت تاثیر قرار دهد.
افسردگی بعد از طلاق
بر اساس پژوهش ها، طلاق پس از مرگ همسر در رتبه دوم قرار می گیرد و یکی از استرس زاترین موقعیت هایی است که افراد با آن مواجه می شوند. علاوه بر این، تحقیقات نشان می دهد افرادی که رویداد های مهم زندگی مانند طلاق را تجربه می کنند، 2.5 تا 9.4 برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی هستند.
برای افرادی که قبلا دچار افسردگی شده اند، عوامل استرس زای زندگی مانند پایان ازدواج ممکن است علائم را افزایش دهند یا بدتر کنند. مردان و زنان افسردگی را به طور متفاوتی تجربه می کنند. افسردگی در زنان اغلب به صورت غمگینی، بی ارزشی و احساس گناه ظاهر می شود.
علائم افسردگی در مردان از تحریک پذیری و مشکل در خواب تا نوشیدن الکل یا مصرف مواد مخدر متغیر است. اما به طور کلی زنان بیشتر از مردان پس از طلاق دچار افسردگی می شوند. این موضوع به دلایل اجتماعی، ویژگی های فیزیکی و شخصیتی زنان برمی گردد که باعث می شود آن ها نسبت به مردان بیشتر درگیر افسردگی شوند.
افسردگی زنان در یائسگی
به نظر می رسد زنان در سال های قبل از یائسگی و بلافاصله پس از یائسگی، در برابر افسردگی آسیب پذیر هستند. تئوری هایی وجود دارند که نشان می دهند ؛ چرا زنان در این دوره، دو برابر می توانند دچار افسردگی شوند. برخی از زنان نسبت به تغییرات هورمونی که در دوران پیش از یائسگی رخ می دهد، حساس تر هستند و این تغییرات آن ها را در معرض خطر بیشتری برای افسردگی قرار می دهد. علاوه بر این، زنانی که در معرض بیشترین خطر قرار دارند، کسانی هستند که قبلا سابقه افسردگی داشته اند.
در طول یائسگی، چرخه قاعدگی نامنظم می شود. همان هورمون هایی که چرخه قاعدگی شما را کنترل می کنند، بر سروتونین نیز تاثیر می گذارند. هنگامی که سطح هورمون کاهش می یابد، میزان سروتونین کم می شود و می تواند به افزایش تحریک پذیری، اضطراب و غم کمک کند.
کاهش سطح استروژن و پروژسترون می تواند باعث نوسانات خلقی شود و به همین دلیل باعث شود که زنان قادر به انجام برخی از کار ها نباشند. برای برخی از زنان، این افت هورمونی می تواند یک دوره افسردگی ایجاد کند.
روش های درمان افسردگی در زنان
به علت شیوع بیش از حد افسردگی در زنان، این که روش های درمانی برای آن را پیدا کرده و به کار گرفته شود ؛ خیلی مهم و کاربردی خواهد بود.
درمان افسردگی با روش روان درمانی
معمولا پزشکان اول روان درمانی را برای درمان افسردگی زنان پیشنهاد می دهند. درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از رایج ترین اشکال گفتار درمانی یا روان درمانی در درمان افسردگی است. این روش درمانی بر آموزش روش های جدید تفکر و مکانیسم های مقابله ای در هنگام بروز احساسات افسردگی تمرکز دارد. علاوه بر این به زنان کمک می کند تا روابط دشوار و چگونگی بهبود آن ها و نحوه تغییر عادت را درک کنند. علاوه بر درمان انفرادی، گروه درمانی یا خانواده درمانی روشی مفید برای درمان افسردگی است.
درمان افسردگی زنان با دارو
یکی از رایج ترین گزینه های درمان افسردگی زنان، دارو درمانی است. اگر باردار هستید یا ممکن است در طول درمان باردار شوید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. زیرا دارو های خاصی برای درمان افسردگی می توانند ؛ روی کودک در حال رشد شما، تاثیر بگذارند.
دارو های ضد افسردگی سه حلقه ای (TCAs) مانند : آمی تریپتیلین، کلومیپرامین، دزیپرامین، نورتریپتیلین، دوکسپین، تریمیپرامین و ایمی پرامین جزو مهم ترین دارو های ضد افسردگی هستند که برای درمان زنان نیز استفاده می شوند. این دارو ها به شما در مقابله و کاهش علائم افسردگی کمک می کنند. برخی از عوارض جانبی دارو های ضد افسردگی می تواند افسردگی را در درصد کمی از افراد بدتر کند. برخی از عوارض جانبی این دارو ها عبارتند از:
حالت تهوع
سردرد
اختلالات خواب
تحریک
مشکلات جنسی
تاثیر افسردگی بر بدن زنان
زنان مبتلا به افسردگی ممکن است علائم فیزیکی زیادی مانند سردرد، گرفتگی عضلات یا مشکلات گوارشی را تجربه کنند. همچنین فرد می تواند با خوابیدن و بیدار شدن در صبح مشکل داشته باشد و احساس خستگی کند.
تاثیر افسردگی بر مغز
آیا افسردگی باعث کوچک شدن مغز می شود ؟!
تخمین زده شده 16.2 میلیون نفر بزرگسال در امریکا دچار افسردگی شدید در سال 2016 بوده اند.
با وجود اینکه افسردگی روی روح و روان فرد تاثیر دارد، حتی پتانسیل این را هم دارد که روی ساختار های فیزیکی مغز هم تاثیر بگذارد.
این تغییرات فیزیکی رنج متفاوتی دارند، از التهاب و کمبود اکسیژن گرفته تا کوچک شدن واقعی.
به گفته روانشناس ها در کوتاه مدت، افسردگی روی مرکز سیستم عصبی مرکزی تاثیر خواهد داشت.
آن هایی که علاقمند به دانستن در رابطه با تاثیر افسردگی روی مغز می باشند و راه هایی که می توان از تغییرات و کوچک شدن مغز جلوگیری کرد، به شما می گوییم.
کوچک شدن مغز :
آخرین تحقیقات نشان داده که اندازه قسمت های خاصی از مغز می تواند در افرادی که تجربه افسردگی داشته اند، تغییر یابد.
محققان در ادمه یاداور شده اند که این مناطق از مغز به خاطر افسردگی و میزان آن، کوچک شده اند.
اما مطالعات در حال حاضر نشان داده بخش هایی از مغز که در زیر اشاره شدند هم تحت تاثیر این اختلال می باشند :
- هیپوکامپوس
- تالاموس
- آمیگدالا
- فرانتال
- قشر پری فرانتال
این میزان از کوچک شدن مغز برمی گردد به شدت و طول مدت افسردگی.
به عنوان مثال، در هیپوکامپوس، تغییرات قابل توجهی بین 8 ماه تا یک سال می تواند رخ دهد.
گفته شده زمانی که یک بخش از مغز کوچک شود، باید عملکرد های مرتبط با آن بخش از مغز را انجام دهید.
به عنوان مثال کورتکس پری فرانتال و آمیگدالا با هم کار می کنند و واکنش های عاطفی را کنترل می کنند و نشانه های عاطفی را در افراد دیگر شناسایی می کنند.
همین قسمت می تواند به خاطر افسردگی پس از زایمان کاهش پیدا کند.
منظور از التهاب مغز چیست ؟!
ارتباطات دیگری هم بین التهاب و افسردگی می باشد.
خیلی واضح نیست، اما فرقی نمی کند که افسردگی باعث این التهاب شده یا برعکس.
اما التهاب مغز در دوران افسردگی مرتبط با میزان مدتی است که بیمار با افسردگی دست و پنجه نرم کرده !
یک مطالعه ای اخیرا نشان داده که افراد افسرده بیش از 10 سال، 30 درصد بیشتر دچار التهاب مغز بودند تا آن هایی که مدت افسردگی شان کوتاه بوده!
در نتیجه، التهاب قابل توجه مغز احتمال بیشتری دارد که مرتبط با اختلال افسردگی مداوم باشد.
به خاطر اینکه التهاب مغز می تواند منجر به مردن سلول ها در مغز شود، همین باعث عوارضی می شود، از جمله :
- کوچک شدن مغز
- کاهش عملکرد انتقال دهنده های عصبی
- کاهش توانایی مغز در تغییر، با توجه به بالارفتن سن فرد (نوروپلاستی)
همه این ها با هم منجر به یکسری اختلالات می شوند ؛ از جمله :
- اختلال در رشد مغز
- یادگیری
- حافظه
- خلق و خو
کاهش اکسیژن در مغز هم در جریان افسردگی اتفاق می افتد ؟
افسردگی با کاهش اکسیژن در بدن مرتبط است. این تغییرات ممکن است به خاطر تغییرات در تنفس باشند که به خاطر افسردگی پیش آمدند.
یک عامل بافت سلولی در واکنش به مغز تولید می شود، و در نتیجه اکسیژن کافی دریافت نمی کند.
به طور کلی، مغز خیلی حساس به کاهش اکسیژن می باشد، که می تواند منجر به موارد زیر شود :
- التهاب
- آسیب سلولی مغز
- مرگ سلول های مغز
سوالات متداول افسردگی شدید در زنان
آیا علائم افسردگی در زنان با افسردگی در مردان تفاوت دارد ؟
بله علائم افسردگی در بانوان و مردان به دلیل سیستم بدنی و وضعیت جسمی متفاوتی که دارند، متفاوت است. از علائم مشترک آن ها تنها می توان به بدخلقی، فکر به خودکشی، افراط در غذاخوردن، افزایش وزن و… اشاره کرد.
آیا داشتن برنامه غذایی می تواند روی میزان افسردگی زنان تاثیر گذار باشد ؟
داشتن برنامه غذایی مناسب و اصولی که شامل ویتامین، آهن، اسید فولیک و… باشد می تواند از شدت یافتن افسردگی در زنان به شدت جلوگیری کند.
آیا راه درمانی برای فرد افسرده ای که قصد ندارد با کسی رفت و آمد کند، وجود دارد ؟
برای درمان افسردگی ابتدا باید فرد خودش بخواهد و سپس با کمک راه های درمانی مختلف و شدت افسردگی در فرد آن را درمان کرد. تا زمانی که خود فرد نخواهد هیچ راه درمان نمی تواند موجب بهبود حالش شود.
آیا افسردگی ناشی از یائسگی زن می تواند شدت پیدا کند ؟
دوران یائسگی به دلیل تغییرات بسیاری که در بدن ایجاد می کند موجب افسردگی فرد می شود. حال اگر این افسردگی درمان نشود ؛ می تواند موجب شدت یافتن و حاد شدن آن شود.
کلام آخر :
پیدایش افسردگی در زنان دلایل متفاوتی می تواند داشته باشد از عوامل هورمونی، ژنتیکی و جسمانی گرفته تا شرایط محیطی و روانی که خانم ها در آن قرار می گیرند. زن به عنوان یک فرد تاثیر گذار در بنیان خانواده و جامعه، منبع آرامش است و زمانی که دچار افسردگی می شود ؛ قطعا علاوه بر این که خود حال خوبی را تجربه نمی کند، روی زندگی اجتماعی، عاطفی و روانی او هم اثر منفی خواهد داشت بنابراین در وهله اول جلوگیری و پیشگیری از ابتلا به افسردگی در زنان بسیار مهم است و در مرحله دوم اگر ابتلا صورت گرفت، هر چه سریع تر باید به دنبال روش های درمان و خلاصی از حالت افسردگی رفت تا فرد بتواند به حالت عادی و خوب زندگی خود بازگردد.