اختلال شخصیت مرزی یکی از اختلالات سلامت روانی است که روی عملکرد افراد تاثیر مستقیم دارد. بیمارانی که دچار اختلال شخصیت مرزی هستند، دارای اعتماد به نفس پایین هستند و در مدیریت احساسات و رفتار خود دچار مشکل می شوند. این افراد در روابط عاطفی خود زمانی که طرف مقابل انتظارات شان را برآورده نمی کند، رفتار نامتعادل و هیجانی از خود بروز می دهند ؛ بسیار حساس هستند و در برابر چیز های کوچک، می توانند واکنش های شدیدی انجام دهند.
در این مقاله به بررسی دلایل، علائم و نشانه های تشخیص اختلال شخصیت مرزی و درمان آن می پردازیم.
دلایل به وجود آمدن شخصیت اختلال مرزی
اختلال شخصیت مرزی به دلایل متفاوتی می تواند ایجاد شود از جمله عوامل بیولوژیکی ارثی یا درونی یا عوامل محیطی بیرونی، مانند آسیب هایی که در کودکی برای فرد به وجود آمده است. بعضی از روانشناسان هر دو عامل ژنتیکی و علت های اکتسابی را در ایجاد این اختلال موثر می دانند، اما نقش تجارب دوران کودکی به ویژه سال های اول بسیار مهم است. از جمله دلایل مهمی که در به وجود آمدن این اختلال مهم است می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- نداشتن ثبات شخصیت در والدین
- تنش و درگیری های زیاد بین والدین
- طلاق و جدایی والدین
- عدم توجه کافی به فرد در دوران کودکی
- برطرف نشدن نیاز های عاطفی و احساسی فرد در دوران کودکی
- طرد یا رها شدن کودک توسط والدین در دوران کودکی
به صورت کلی اگر در یکی از بستگان نزدیک مثل مادر، پدر، خواهر یا برادر اختلال شخصیت مرزی وجود داشته باشد امکان اینکه سایر اعضای خانواده هم به آن دچار شوند ؛ افزایش می یابد. همچنین افرادی که دوران کودکی پر استرس و آسیبی را گذرانده باشند، خطر به وجود آمدن بیماری اختلال مرزی در آن ها بیشتر است.
علائم و نشانه های اختلال شخصیت مرزی
بیماری اختلال شخصیت مرزی دارای علائم و نشانه هایی است که در اینجا به بررسی برخی از این علائم می پردازیم.
- ترس از تنهایی یا رها شدن
- احساس پوچی کردن
- نداشتن روابط پایدار و سالم
- خشم و عصبانیت زیاد
- تمایل به انجام رفتار ها و تجربه های پر خطر
- احساسات شدید و نا مناسب
- نداشتن درک صحیح از شخصیت خود
- خود تخریبی و آسیب رساندن به خود
ترس از تنهایی یا رها شدن :
افرادی که دارای اختلال شخصیت مرزی هستند اغلب ترس شدیدی از رها شدن یا طرد شدن توسط دیگران دارند و این ترس از تنها ماندن، باعث بروز رفتار های هیجانی مثل خشم و عصبانیت شدید در آن ها می شود. این افراد برای تنها نماندن ممکن است که از هر روشی استفاده بکنند تا مانع ترک طرف مقابل شوند.
احساس پوچی کردن :
افراد دارای اختلال شخصیت مرزی اغلب احساس پوچی و بی ارزشی می کنند و این احساس ناخوشایند در آن ها باعث انزوای بیشتر این افراد می شود. این احساس پوچی در بعضی مواقع سبب روی آوردن آن ها به مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی می شود.
نداشتن روابط پایدار و سالم :
نداشتن روابط سالم و پایدار از ویژگی های مهم بیماران دچار اختلال شخصیت مرزی است. روابط خانوادگی، دوستی و همکاری در این افراد سطحی و کوتاه مدت است. این افراد ممکن است خیلی سریع عاشق شوند و روابط عاطفی شدید و پرشوری را ایجاد کنند و در مدت کوتاهی به این رابطه پایان دهند. از دست دادن عزت نفس در رابطه باعث می شود فرد ضربه روحی شدیدی خورده و از دیگران متنفر شود.
خشم و عصبانیت زیاد :
یکی از علائم و نشانه های افراد دارای اختلال شخصیت مرزی، عصبانیت و خشم شدید است و معمولا این افراد دچار مشکلات در کنترل خشم و عدم توانایی در کنترل آن می شوند و ممکن است واکنش های نامناسبی نسبت به موقعیت ها نشان دهند. این افراد عصبانیت و خشم خود را با فریاد زدن، شکستن وسایل و پرتاب کردن اشیاء نشان می دهند.
تمایل به انجام رفتارها و تجربه های پر خطر :
افراد دارای اختلال مرزی دچار رفتار های پرخطر و غیر منطقی و هیجانی می شوند. این رفتار بیشتر زمانی بروز می کند که فرد دچار ناراحتی یا استرس و یا عصبانیت باشد. این رفتار ها ناشی از تصور ضعیف فرد از خودش است. از جمله این رفتار ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رانندگی پرخطر و بدون احتیاط
- خرج کردن بی رویه به طوری که گاهی توانایی باز پرداخت آن را نداشته باشد.
- روابط جنسی خشن و پرخطر
- استفاده از مواد مخدر والکل
- پرخوری شدید
احساسات شدید و نامناسب :
نوسانات عاطفی و احساسی از جمله نشانه های اختلال شخصیت مرزی است. این افراد لحظه ای شاد و امیدوار و لحظه ای دیگر ناامید و غمگین هستند. مسائل کوچکی که دیگران به سادگی از آن می گذرند ؛ می تواند در افرد دارای اختلال شخصیت مرزی به یک بحران احساسی تبدیل شود. این احساسات در اکثر مواقع زودگذر هستند و از چند ساعت تا چند روزممکن است که طول بکشد.
نداشتن درک صحیح از شخصیت خود :
این افراد غالبا تصویر روشنی از هویت و ویژگی های خود ندارند و ممکن است تصویر غیرثابت و تحریف شده ایی از هویت خود داشته باشند و احساسات شان نسبت به خودشان معمولاً ناپایدار است. در نتیجه ممکن است مدام شغل، دوستان، شریک عاطفی و اهداف خود را تغییر بدهند.
خود تخریبی و آسیب رساندن به خود :
خودزنی و آسیب رساندن به خود یکی از علائم بیماری اختلال شخصیت مرزی است که فرد اقدام به انجام اعمال خطرناک در ارتباط با خود می کند. مثل بریدن بدن با چاقو، خود سوزی یا حتی اقدام به خودکشی که حتما باید فورا به روان پزشک مراجعه کنند.
درمان بیماری اختلال شخصیت مرزی
درمان اختلال شخصیت مرزی معمولا با استفاده از روان درمانی و درمان های شناختی صورت می گیرد. حمایت و راهنمایی های درمانگر متخصص نقش مهم و موثری در بهبود وضعیت فرد دارد. گاهی ممکن است دارو نیز به روند درمان اضافه شود. ولی باید یادرآور شد که تجویز دارو درمان اصلی برای این اختلال نیست، اما برای کسانی که درمان روانشناسی را آغاز کرده اند، برخی دارو ها می تواند در مدیریت علائم اختلال شخصیت مرزی مفید باشد. درمان به بیمار کمک می کند تا مهارت های لازم را برای مدیریت و کنار آمدن با بیماری خود یاد بگیرد و احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد.
در این بخش به بررسی انواع روان درمانی های موثر برای درمان اختلال شخصیت مرزی می پردازیم .
- رفتار درمانی دیالکتیکی
- طرح واره درمانی
- درمان مبتنی بر ذهن سازی
- روان درمانی مبتنی بر انتقال
- دارو درمانی
رفتار درمانی دیالکتیکی :
یکی از موثرترین روش های درمانی در بیماران اختلال شخصیت مرزی، رفتار درمانی دیالکتیکی یا درمان مبتنی بر گفتگو است که این درمان به صورت گروهی یا فردی انجام می شود. در این نوع درمان به افراد می آموزند که چگونه احساسات خود را مدیریت کرده و اضطراب شان را کنترل کنند تا بتوانند روابط شان را بهبود ببخشند.
طرح واره درمانی :
در روش درمان با طرح واره ها به افرد کمک می کنند تا نیاز های برآورده نشده ای را که منجر به ایجاد الگو های منفی در زندگی، ارتباطات، باور ها و دیدگاه های خود شده است را شناسایی کنند و الگو های مثبت را جایگزین آن کنند. هدف اصلی این درمان بهبود کیفیت زندگی است. این روش به تغییر الگو های فکری منفی و تقویت مهارت های مقابله ای کمک می کند.
درمان مبتنی بر ذهن سازی :
در این روش به افراد کمک می کنند که افکار و احساسات خود را بهتر درک کنند و الگو های منفی را تغییر دهند. درمان مبتنی بر ذهن سازی روی تفکر قبل از واکنش تاکید دارد.
روان درمانی مبتنی بر انتقال :
در این روش درمانگر نقش یک مدل و الگوی مناسب را دارد و به فرد کمک می کند تا درکی عمیق تر از تجربیات و احساسات خود را از طریق ایجاد رابطه با بیمار و درمانگر داشته باشد. بیمار با کمک این درمان، درک و بینش به دست آمده را در موقعیت های مختلف زندگی بکار می گیرد.
دارو درمانی :
در حال حاضر هیچ دارویی به شکل موثر نمی تواند اختلال شخصیت مرزی را درمان کند اما مشخص شده است که چند مداخله درمانی در درمان نشانه های خاص موثر هستند. این دارو ها به کنترل علائم اختلال شخصیت مرزی کمک می کنند. از جمله دارو هایی که استفاده می شود دارو های ضد افسردگی، دارو های ضد روان پریشی و داروهای تثبیت کننده ی خلق و خو هستند که می توانند به بهبود خلق و خو و جلوگیری از پرخاشگری کمک کنند.
اهداف درمانی اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت مرزی یک اختلال روانی است که شامل ویژگی ها و الگو های ناپایدار در نگرش، افکار، احساسات و رفتار فرد می شود. اهداف درمانی افراد دارای این اختلال عمدتا موجب بهبود کیفیت زندگی و ارتقاء روابط اجتماعی آن ها می شود. در اینجا به برخی از اهداف اصلی درمانی برای اختلال شخصیت مرزی اشاره می کنیم.
- شناخت و درک بهتر از خود
- بهبود روابط فردی و اجتماعی و ارتباط موثر
- مدیریت احساسات و کاهش رفتار های هیجانی
- کاهش رفتار های تهدید کننده در زندگی مانند کاهش افکار خودکشی
- یادگیری و بهبود مهارت های مقابله ایی
- کاهش رفتار های مخل کیفیت زندگی و افزایش عملکرد روزانه
کلام آخر :
اختلال شخصیت مرزی یک بیماری استرس زا و چالش برانگیز است که وضعیت سلامت روان این افراد به صورت پیچیده و با احساسات ناپایدار، الگو ها و رفتار های آسیب رسان و مشکل در حفظ روابط است، اما با ترکیب مناسب روان درمانی، دارو درمانی و حمایت های اجتماعی، بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال می توانند بهبودی قابل توجهی پیدا کنند و زندگی بهتری داشته باشند. همچنین دسترسی به حمایت های مناسب و مشارکت فعال، در فرایند درمان از عوامل کلیدی موفقیت در مدیریت این اختلال است.
اگر شما هم تجربه ایی در زمینه اختلال شخصیت مرزی در زندگی خود یا اطرافیان داشتید در صورت تمایل با ما به اشتراک بگذارید.