هیپوکندریا یک اختلال روانی است که فرد استرس و ترس ناشی از بیماری در وجود خود تجربه می کند. همیشه در ذهن فرد یک نگرانی دائمی از مبتلا شدن به بیماری های خطرناک و درد آور وجود دارد که حتی ممکن است باعث بروز درد های واقعی در جسم او شود. اگر به این نشخوار های ذهنی اهمیت داده نشود، فرد به بیماری های روانی هم دچار می شود که حتما باید تحت نظر روان درمان گرها قرار بگیرد ؛ لذا شناخت عوامل و جلوگیری از بیماری هیپوکندریا یا اختلال خود بیمار انگاری، خیلی مهم و ضروری است.
هیپوکندریا یا استرس ترس از بیماری چیست ؟
به طور کلی هیپوکندریا یا استرس ترس از بیماری یک اختلال روانپزشکی است که بیمار مبتلا به آن درگیری ذهنی شدیدی نسبت به سلامت جسمانی خود وعلائم بیماری مختلف دارد. در بسیاری از موارد بیمار، علائم جسمی بیماری خاصی را ندارد و تحت تاثیر نشخوار فکری، باور غیرواقعی درباره بیماری جسمانی دارد. در واقع در اثر اضطراب شدید، هرگونه احساسات طبیعی بدن مانند درد خفیف، سرگیجه، سردرد، انقباض عضلانی یا خستگی را به حساب وجود یک بیماری خاص و جدی می گذارد. معمولا بعد از معاینه کامل پزشک عمومی و عدم تشخیص هرگونه بیماری فیزیکی، باز هم فرد معتقد به وجود یک بیماری است. به همین دلیل، خود بیمار انگاری نیاز به درمان روانشناختی تحت نظر روانپزشک و روانشناس دارد. در غیر این صورت، منجر به پریشانی شدیدی می شود و می تواند زندگی فرد را مختل کند.
انواع خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا
خودبیمار انگار ها معمولا علائم یکسانی را تجربه می کنند. اما برخورد آن ها در برابر این بیماری متفاوت است. در ادامه دو نوع خودبیمار انگار را توصیف کرده ایم
تیمار جو :
شخص هزینه زیادی برای خدمات درمانی، آزمایشگاهی و تشخیصی می پردازد و به طور افراطی از خدمات درمانی و دارو ها استفاده می کنند.
هیچ گاه به پزشکان و نتایج آزمایشات اعتماد نمی کنند. و مطمئنند که به بیماری خطرناکی مبتلا هستند که پزشکان قادر به تشخیص آن نیستند.
این دسته از بیماران مبتلا به خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا همواره به دنبال افرادی هستند که از آن ها مراقبت کنند یا به آن ها توجه کنند.
تیمار گریز :
برخلاف گروه تیمارجو از انواع خود بیمار انگاری، افراد تیمار گریز به ندرت به پزشک مراجعه می کنند.
این افراد با حضور در مراکز درمانی، صحبت با پزشک، انجام آزمایشات، سونوگرافی، رادیوگرافی، MRI ،CT scan و سایر روش های تشخیصی دچار اضطراب غیر قابل تحملی می شوند. در نتیجه از مراجعه خودداری می نمایند؛ حتی ممکن است به پزشکان اعتماد نکنند یا تصور کنند که آن ها علائم شان را جدی نمی گیرند. این موضوع می تواند ترس و اضطراب بیشتری در این افراد ایجاد کند.
اختلال استرس ترس از بیماری چقدر شایع است ؟
این بیماری بسیار نادر است. حدود 0.1 درصد از آمریکایی ها را تحت تاثیر قرار می دهد. معمولاً در اوایل بزرگسالی ظاهر می شود. این اختلال می تواند در تمام سنین و جنسیت ها تاثیر بگذارد.
چه عواملی باعث اختلال هیپوکندریا می شود ؟
- آسیب های دوران کودکی، مانند کودک آزاری یا بی توجهی
- استرس شدید
- اضطراب سلامتی یا سایر اختلالات اضطرابی در خانواده ها
- بیماری دوران کودکی یا بیماری جدی در خانواده شما در دوران کودکی
- مسائل مربوط به سلامت روان، مانند اضطراب یا افسردگی
- انواع تروما ها مانند تجاوز جنسی یا آزار جسمی یا عاطفی
علائم هیپوکندریا، بسته به عواملی مانند استرس، سن یا اینکه آیا فرد در حال حاضر دلواپسی شدید دارد یا خیر، می تواند متفاوت باشد. مهم ترین علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مبتلایان به توهم ترس از بیماری همیشه نگران و مضطرب هستند و درگیری ذهنی درباره بیماری را دارند.
- رفتارهای وسواس گونه دارند و غالبا از جمع گریزانند.
- احساس خطر نسبت به بیماری دارند.
- ممانعت از مراجعه به پزشک یا بی اهمیتی نسبت به مشورت پزشک. (به خاطر ترس از این موضوع که پزشک متوجه شود آن ها به یک بیماری هولناک یا جدی مبتلا هستند.)
- بررسی بیش از حد علائم حیاتی خود در طول روز
عوارض خود بیمار انگاری چیست ؟
ترس و نگرانی مداوم می تواند باعث استرس شود که بر سلامت جسمی و روانی شما تأثیر می گذارد. این حالت می تواند به روابط و زندگی شما آسیب برساند.
ممکن است وقت گذراندن را با عزیزان تان را از دست بدهید زیرا نگران سلامتی خود هستید.
برخی افراد به شدت افسرده می شوند و حتی دست به خودکشی می زنند.
این بیماری همچنین شما را در معرض خطرات زیر قرار می دهد :
- مشکلات مالی به دلیل افزایش صورت حساب های پزشکی و از دست دادن کار یا شغل خود
- ناتوانی پزشکی و بیکاری
- آزمایش های پزشکی غیر ضروری و عوارض احتمالی آزمایش
راه های بهبود فردی برای پیشگیری از هیپوکندریا :
- یادگیری تکنیک های مدیریت استرس و تمدد اعصاب
- خودداری از جستجوی اینترنتی برای اطلاع از طیف وسیعی از احتمالات موجود که ممکن است با علائم شما مرتبط باشد.
- تمرکز بر فعالیت های خارج از خانه ؛ از قبیل سرگرمی ها یا فعالیت هایی که از انجام آن ها لذت می برید.
- پرهیز از نوشیدن الکل و مصرف تفریحیِ مواد مخدر که می تواند باعث افزایش اضطراب شود.
- تلاش برای پذیرفتن این موضوع که علائم فیزیکی شما همواره ی نشانه ی یک اتفاق شوم نیستند؛ بلکه این علائم ممکن است فقط تجربیات حسی یا احساسات طبیعی بدن باشند.
- ایجاد یک برنامه برای مراجعه ی منظم به «پزشک مراقبت های اولیه» برای گفتگو در مورد دغدغه های سلامت خود، تعیین حد واقع بینانه برای انجام آزمایش های پزشکی و ارجاع به متخصص
اختلال خود بیمارانگاری چه مدت ادامه می یابد؟
این اختلال می تواند یک بار رخ دهد یا دفعات متعددی داشته باشد یا مداوم باشد. اولین نشانه های بیماری در میانه جوانی (سنین بین 25-35) ظاهر می شود، اما می تواند در هر سن دیگری نیز رخ دهد. شدت بیماری می تواند کم یا زیاد شود، اما به ندرت کاملا از بین می رود.
چگونه می توان اختلال استرس ترس از بیماری را درمان کرد؟
در اغلب مواقع، زمانی که فرد با علائم اولیه و جزئی، به طور مکرر به پزشک خود مراجعه می کند ، پزشک آن را جدی نمی گیرد و ممکن است او را یک «بیمارِ مشکل آفرین» تلقی کند تا اینکه او را فردی بداند که صادقانه نگران سلامتی خود است. بدتر از آن، برخی از پزشکان از ترسِ فرد، سوء استفاده می کنند و ممکن است آزمایش های غیرضروری را تنها با هدف جلب رضایت بیمار انجام دهند. آمار نشان می دهد که سالانه بیش از بیست میلیارد دلار صرف مداخله های درمانی و معاینات غیر ضروری می شود.
روش های درمان اختلال هیپوکندریا :
برای تشخیص قطعی، معمولا یک معاینه فیزیکی و انجام هر آزمایشی که پزشک به شما توصیه می کند ؛ را خواهید داشت. پس از این مرحله، احتمالا به متخصص سلامت روان یعنی روانشناس یا روانپزشک ارجاع داده خواهید شد. وی ابتدا یک ارزیابی روانشناختی (تست خود بیمار انگاری) انجام می دهد تا در مورد علائم، موقعیت های استرس زا، سابقه خانوادگی، ترس ها یا نگرانی ها و محرک های اضطراب خود که بر زندگی شما تأثیر منفی می گذارند ؛ صحبت کنید. از شما در مورد مصرف الکل یا مواد مخدر دیگر سوال می کند. اگر به مدت شش ماه یا بیشتر درگیر این شرایط هستید ؛ احتمالا نسبت به بیماری های جسمی و روانی زمینه ای شما کنکاو می شوند.
روان درمانی :
رفتار درمانی شناختی می تواند به کاهش علائم اضطراب و مدیریت احساسات کمک کند. در طول دوره درمان ، بیمار ترس ها و باور های غلط خود را می شناسد و با استراتژی های جایگزینی افکار غلط با شیوه های صحیح ارزیابی وضعیت جسمی آشنا می شود. کاهش رفتار های بررسی وضعیت سلامت بدن و افکار مربوط به بیمار از نتایج این روش درمانی است.
دارو درمانی :
در کنار روان درمانی، مصرف داروهای ضد افسردگی، مانند مهار کننده های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRIs) ممکن است به درمان اختلال اضطراب بیماری کمک کند. معمولا دارو هایی که برای درمان اختلالات خلقی یا اضطراب استفاده می شوند نیز به عنوان داروی خود بیمار انگاری موثر هستند.
خود مراقبتی :
در کنار روش های فوق، راه کارهای خود مراقبتی نیز می توانند به بهبود روند بیماری کمک کنند:
- بررسی شدت و زمان بروز استرس و واکنش بدن به آن ؛ استفاده از تکنیک های مدیریت استرس و آرام سازی ذهن و بدن
- شرکت در فعالیت های گروهی برای سرگرم شدن و وارد شدن به اجتماع
- انجام فعالیت های بدنی برای بهبود خلق و خو و کاهش اضطراب
- قطع مصرف مواد مخدر و الکل
- تکمیل درمان در صورت ابتلا به یک بیماری جهت جلوگیری از عود بیماری
- مدیریت رفتار های مربوط به بیماری مانند مراجعه مداوم به پزشک و جست و جو در مورد علائم در اینترنت
چنانچه به مدت بیش از شش ماه دچار علائم ذکر شده در بالا هستید و اشتغال به افکار مربوط به بیمار در عملکرد روزانه شما اختلال ایجاد کرده است ، مراجعه به روانشناس یا روانپزشک ضروری است. درمان اختلال خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا باعث بهبود عملکرد روزانه فرد در منزل و محل کار می شود و کیفیت روابط بین فردی و موقعیت های اجتماعی را بهبود می بخشد. مقابله با اضطراب و استرس به نتایج مثبت در تمام جنبه های زندگی فرد ختم می شود.
نتیجه گیری درباره درمان اختلال استرس ترس از بیماری یا هیپوکندریا:
درمان هیپوکندریا، که به عنوان اختلال اضطراب بیماری نیز شناخته می شود ، معمولاً شامل ترکیبی از درمان شناختی-رفتاری (CBT) و در برخی موارد ، دارو است.
CBT به افراد کمک می کند تا ترس ها و رفتار های غیرمنطقی مرتبط با سلامت خود را درک و مدیریت کنند ، در حالی که ممکن است دارو برای کاهش علائم اضطراب یا افسردگی که اغلب با هیپوکندریا همراه است ، تجویز شود.
برای افرادی که با هیپوکندریا دست و پنجه نرم می کنند ، بسیار مهم است که با درمانگران مشورت نمایید ؛ زیرا نوعی برنامه درمانی مناسب می تواند کیفیت زندگی آن ها را تا حد زیادی بهبود ببخشد و ناراحتی ناشی از نگرانی های بیش از حد سلامتی را کاهش دهد.
جمع بندی
ما در این مطلب در مورد نشانه ها، علت و روش درمان خود بیمار انگاری توضیحاتی ارائه دادیم و به تعریف های علمی اختلال هیپوکندریازیس، اختلال اضطراب بیماری و اختلال علائم جسمی پرداختیم.
همچنین در مورد درمان شناختی رفتاری و استفاده از آن در درمان هیپوکندریا صحبت کردیم. هدف از این مطلب معرفی هیپوکندری و ایجاد آگاهی در رابطه با استرس ترس از بیماری یا خود بیمار انگاری بوده است.