استرس در کودکان نقش مهمی در زندگی آنان دارد و در دوره های مختلفی به وجود می آید. همه ی کودکان مقداری از استرس و اضطراب را در کودکی خود تجربه می کنند. بررسی های انجام شده نشان می دهد که سطح استرس در کودکان در دهه های گذشته افزایش یافته است.
استرس ممکن است در اثر ایجاد تغییرات مثبت در زندگی کودکان مانند به دنیا آمدن فرزند جدید و یا ایجاد یک شرایط جدید باشد. اما در اکثر موارد این تغییرات منفی هستند که باعث بروز استرس و اضطراب در کودکان می شوند؛ مثل جدایی، طلاق، مرگ والدین و یا یکی از اعضای خانواده و …
در این مقاله به علل و عوامل ایجاد استرس واضطراب، انواع آن، علائم و نشانه های استرس و اضطراب در کودکان و روش های درمان آن می پردازیم.
عوامل ایجاد استرس و اضطراب در کودکان
عوامل مختلفی در ایجاد استرس و اضطراب در کودکان موثر هستند.
- استرس و اضطراب ناشی از مسائل و مشکلات خانوادگی
- والدین مضطرب
- استرس و اضطراب در محیط مدرسه
- بیماری های مزمن
- دیدن فیلم و کارتون های ترسناک
استرس و اضطراب ناشی از مسائل و مشکلات خانوادگی
وجود تنش و مشاجره در خانواده ،طلاق، فوت یکی از والدین یا عزیزان و مسائل مالی می تواند در به وجود آمدن استرس در کودکان بسیار مهم و موثر باشد.
والدین مضطرب
کودکانی که دارای والدین مضطرب و نگران هستند بیشتر از سایر کودکان دچار استرس و اضطراب می شوند و به نوعی این احساس نگرانی و استرس از والدین به کودکان منتقل می شود.
استرس و اضطراب در محیط مدرسه
کودکان در هر رده ی سنی ممکن است که در محیط مدرسه دچار استرس و اضطراب بشوند. بعضی کودکان با وارد شدن به یک محیط جدید دچار استرس می شوند و بعضی از کودکان هم به دلایل مختلفی از جمله حس رقابت، برگزاری آزمون، نمرات درسی و نوشتن تکالیف دچار استرس و اضطراب می شوند.
بیماری های مزمن
وجود بیماری مزمن در کودکان و یا یکی از اعضای خانواده باعث به وجود آمدن استرس و اضطراب در کودکان میشود.
دیدن فیلم ها و کارتون های ترسناک
مشاهده ی فیلم ها و کارتون های ترسناک که مناسب سن کودکان نیستند باعث ایجاد بروز ترس و استرس در کودکان می شود. وجود فیلم ها و کارتون هایی که شامل صحنه هایی دردناک و پراز خشونت هستند و در فضای مجازی به راحتی در دسترس کودکان قرار می گیرند، یکی از عواملی هست که در سال های اخیر باعث افزایش استرس و نگرانی در کودکان شده است.
انواع استرس و اضطراب در کودکان
..
استرس مفید
استرس مفید به نوعی از استرس گفته می شود که کودکان در مواجه با یک شرایط جدید دچار آن می شوند. مثل حضور در یک محیط آموزشی جدید و یا حضور در یک جمع فامیلی جدید. این نوع از استرس که در زمان کوتاهی اتفاق می افتد برای کودکان مفید هست و کودکان می توانند مهارت لازم را برای مقابله با این استرس با کمک و حمایت والدین خود یاد بگیرند و بر آن غلبه کنند. مقدار کم استرس در برخی مواقع حتی می تواند برای کودکان مفید باشد و به آنها انگیزه ی لازم برای انجام کارهای شان و رسیدن به اهداف شان را بدهد.
استرس غیرمفید
هر گونه فشار یا نگرانی که در کودکان ناشی از تجربیات نامطلوب برای مدت نسبتا کوتاه یا طولانی ایجاد بشود، باعث ایجاد استرس و اضطراب غیر مفید و گاها سمی و خطرناک در کودکان می شود. زمانی که استرس وارد شده به کودک بیش از حد باشد و یا به عبارتی غیر قابل کنترل باشد، تاثیر مخربی روی افکار و احساسات و سلامت جسم و روان کودک می گذارد. از جمله این نگرانی و استرس ها می توان به مرگ یکی از عزیزان و یا والدین، جدایی از والدین، طلاق، بلایای طبیعی مثل زلزله وتصادف اشاره کرد.
علائم و نشانه های استرس و اضطراب در کودکان
علائم و نشانه های استرس و اضطراب در کودکان می تواند با یکدیگر متفاوت باشد. گاهی مواقع ممکن است کودک در رابطه با استرس و نگرانی های خود با والدینش صحبتی نکند. در این زمان هست که والدین آگاه با شناخت و تشخیص به موقع این علائم ونشانه ها نقش مهمی را در روند بهبود و درمان استرس کودک خود ایفا می کنند. در ادامه به بررسی تعدادی از علائم استرس و اضطراب در کودکان می پردازیم.
- کودکانی که دچار استرس و اضطراب هستند معمولا خواب کافی و با کیفیت ندارند و خواب های آشفته و یا کابوس می بینند. همچنین ممکن است در طول شب چندین باراز خواب بیدار شوند.
- ترس، پرخاشگری ،عصبانیت و زود رنجی از جمله نشانه هایی هستند که در کودکان داری استرس و اضطراب بروز می کنند و گاهی اوقات بدون هیچ دلیلی شروع به گریه می کنند.
- وابستگی به والدین و ترس جدا شدن از آنها یکی از علائمی است که این کودکان دارند و یرای مواجهه با شرایط جدید و رفتن به جایی که والدین حضور ندارند ؛ از خود در رفتارشان نشان می دهند.
- کودکان دچار استرس و اضطراب اعتماد به نفس پایین تری نسبت به همسالان خود دارند و این کودکان از روبه رو شدن با افراد جدید و گفتگو با آنها به شدت هراسان می شوند.
- استرس و نگرانی باعث بروز شب ادراری در بعضی از کودکان می شود.
- استرس سبب می شود که کودکان تمرکز و توجه کافی را نداشته باشند و در نتیجه فرآیند آموزش و یادگیری در آن ها با مشکل روبه رو شود و نتوانند به موفقیت های لازم برسند.
- کودکانی که دچار استرس و اضطراب هستند ؛ اکثرا نگرانند و دارای افکار و احساسات منفی هستند و همیشه فکر می کنند که اتفاقات بدی در حال وقوع است. این کودکان احساسات منفی هم نسبت به خودشان دارند و فکر می کنند که به اندازه ی کافی مفید نیستند.
- استرس و اضطراب در کودکان باعث می شود که آن ها سرزنده و شاداب نباشند و خیلی سریع احساس خستگی کنند. اغلب اوقات این کودکان تمایل به تنهایی دارند و در انجام کار های روزانه مثل بازی با دوستان یا رفتن به مدرسه اجتناب می کنند.
درمان استرس و اضطراب در کودکان
اگر اضطراب و استرس در کودکان به صورت مقطعی و کوتاه مدت بود جای نگرانی نیست اما اگر بیش از 6 ماه طول کشید، لازم است نسبت به علائم اضطراب و استرس در کودک خود هوشیار باشید و برای درمان آن اقدام کنید. زمانی که کودکی دچار اضطراب و استرس می شود، والدین با بالابردن سطح آگاهی و دانش خود می توانند نقش موثری را در درمان و کاهش استرس و اضطراب کودک ایفا کنند. در ادامه به بررسی عوامل موثر در درمان و چند مورد از کارهایی که می توان برای کاهش و درمان استرس و اضطراب کودکان انجام داد، می پردازیم.
عوامل موثر در درمان استرس کودکان
- تشخیص به موقع و زود هنگام درروند درمان استرس و اضطراب کودکان بسیار مهم است.
- همکاری و حمایت تک تک اعضای خانواده در روند درمان کودک می تواند بسیار کمک کننده باشد.
- صبرو حوصله والدین و استمرار آن ها برای کمک به کودک از فاکتور های بسیار مهم هستند.
چه کارهایی برای درمان استرس و اضطراب در کودکان مفید است؟
…
تقویت مهارت های کودک
کودکان را تشویق کنید که با ترس ها و استرس هایشان روبه رو بشوند وآن ها را بپذیرند. به کودک خود کمک کنید تا مشکلات و استرس های خود را شناسایی کند و برای آن ها راه کاری پیدا کند.
غلبه بر افکار منفی
به کودکان خود آموزش دهید که بتوانند احساسات خود را کنترل کنند و به احساس و افکار منفی در مورد خود پایان دهند. با تشویق و حمایت کودک اعتماد به نفس کودک خود را افزایش دهید. ایجاد حس و نگرش مثبت در کودک باعث می شود که او بتواند استرس خود را بهتر کنترل کند.
خواب کافی
کمبود خواب در کودکان یکی از دلایل تشدید استرس و اضطراب در کودکان است. حتما کنترل کنید که کودکتان دارای خواب منظم، کافی و با کیفیت باشد و قبل از خواب استفاده از تلویزیون و موبایل را برای کودک خود محدود کنید.
تغذیه مناسب
یک رژیم غذایی مناسب و متعادل میتواند نقش مهمی در کاهش استرس و اضطراب کودکان داشته باشد. غذا هایی که سبب تحریک استرس در کودک می شود را حذف کنید. غذا های خیلی شیرین و نوشیدنی هایی مثل قهوه و چای سبب افزایش استرس و اضطراب در کودکان می شود.
ورزش و فعالیت بدنی
انجام حرکات ورزشی منظم و روزانه برای کودکان باعث کاهش استرس آن ها می شود و برای کودکان بسیار مفید هست.
درمان استرس کودک با دارو
استفاده از دارو در درمان کودک در شرایطی لازم است که اضطراب و استرس روی عملکرد کودک تاثیر مستقیم بگذارد و زندگی روزانه کودک را مختل کند. در این هنگام باید استرس کودک توسط پزشکان و متخصصان در این زمینه بررسی شود و با توجه به میزان و درصد این اختلال و بیماری داروی مناسب برای کودک تجویز شود.
کلام آخر
هنگامی که کودکان دچار احساس استرس و اضطراب می شوند، والدین می توانند نقش مهمی در کمک به آن ها برای مقابله با آن ایفا کنند. استرس در همه ی کودکان وجود دارد. با تشخیص زود هنگام و به موقع آن می توان باعث کاهش استرس و اضطراب در کودکان شویم و این اختلال را در فرزند دلبندمان برطرف کنیم.