تله وابستگی چیست؟ روش های درمان طرحواره وابستگی

تله وابستگی چیست

تله وابستگی یا وابستگی به تله (Trap Dependency) به وضعیتی اطلاق می شود که فرد به یک تله یا شرایطی متکی شده و برای بقا و راحتی خود به آن وابسته می شود. این وابستگی معمولا به دلیل عدم امکان فرار از شرایط یا تله ای که در آن قرار دارد، ایجاد می شود. مثال هایی از تله وابستگی شامل وابستگی به مواد مخدر، وابستگی به روابط مضر، وابستگی به الگوهای غذایی ناسالم، وابستگی به رفتارهای خطرناک مانند خودکشی یا خود آزاری، وابستگی به رفتارهای مضر مالی مانند قمار و خرج های اضافی و غیره است. تله وابستگی می تواند عواقب منفی جدی برای فرد داشته باشد، از جمله از دست دادن کنترل بر زندگی، محدودیت های اجتماعی و شغلی، مشکلات سلامتی، مشکلات مالی و روابط بین فردی ضعیف. به علاوه، فرد ممکن است احساس بی استقلالی کند و نتواند از تله خارج شود.

برای درمان تله وابستگی، مهم است که فرد به طور فعال در مشاوره روان شناختی و درمانی شرکت کند. این روش ها می توانند شامل مشاوره روان شناختی، درمان دارویی، حمایت از جامعه و خانواده، تغییر رفتارها و الگوهای زندگی ناسالم و توانمندسازی فرد برای مدیریت استرس و مشکلات زندگی باشند.

روش های درمان طرحواره وابستگی

درمان طرحواره وابستگی می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. مشاوره فردی: مشاوره فردی با یک مشاور حرفه ای می تواند در شناسایی و درک الگوهای رفتاری ناسالم وابستگی کمک کند. مشاوره می تواند به شما کمک کند تا نیازها و خواسته های شخصی خود را تشخیص دهید و مراقبت از خود را به عنوان اولویت قرار دهید. 2. مشارکت در گروه های حمایتی: شرکت در گروه های حمایتی می تواند به شما کمک کند تا با افرادی که تجربه های مشابهی دارند، ارتباط برقرار کنید و از تجربیات و تجزیه و تحلیل های آن ها بهره مند شوید. این گروه ها می توانند همچنین فرصتی برای تقویت مهارت های ارتباطی، مراقبت از خود و توانمندسازی شما فراهم کنند. 3. تغییر الگوهای رفتاری: با کمک مشاور، می توانید الگوهای رفتاری ناسالم وابستگی خود را شناسایی کرده و به جای آن ها الگوهای رفتاری سالم تر را یاد بگیرید. این ممکن است شامل یادگیری مهارت های ارتباطی سالم، تقویت اعتماد به نفس و برقراری مرزهای سالم در روابط باشد.

4. مراقبت از خود: خود را در اولویت قرار دهید و به مراقبت از نیازها و خواسته های شخصی خود تمرکز کنید. این شامل مراقبت از سلامت جسمی و روانی، تعیین مرزهای سالم در روابط و توسعه مهارت های خودمراقبتی است. مهم است بدانید که هر فرد و طرحواره وابستگی ای ممکن است درمان منحصر به فردی نیاز داشته باشد. بهتر است با یک متخصص مشورت کنید تا برنامه درمانی مناسب برای شما تعیین شود.

علائم تله وابستگی چیست

علائم و نشانه های تله وابستگی می توانند شامل موارد زیر باشند:

1. اهمیت دادن به نیازها و خواسته های دیگران بیش از خواسته ها و نیازهای خود.  2. نتوانید از رابطه های ناسالم خارج شوید، حتی اگر آن رابطه به شما صدمه می زند.  3. عدم قدرت در مراقبت از خود و قرار دادن نیازهای شخصی خود در اولویت. 4. نگرانی مفرط و مداوم درباره نیازها و مسائل دیگران. 5. بی قراری و استرس زیاد در صورتی که نتوانید دیگران را راضی و خوشحال کنید. 6. ایده آل گرایی و تلاش برای کنترل و تغییر دیگران. 7. ناتوانی در برقراری مرزهای سالم و متعادل در روابط. 8. اعتماد به نفس پایین و احساس ناآرامی در صورت عدم پذیرش دیگران. 9. درمان گری و انکار نیازها و مشکلات شخصی خود. 10. وابستگی عاطفی به دیگران و ترس از ترک شدن.

اگر شما تعدادی از این علائم را تجربه می کنید، ممکن است تله وابستگی وجود داشته باشد. در این صورت، مشاوره حرفه ای می تواند به شما کمک کند تا الگوهای ناسالم رفتاری را شناسایی کنید و روند بهبود و رشد را آغاز نمایید.

دلایل شکل گیری تله وابستگی

دلایل شکل گیری تله وابستگی می توانند به موارد زیر برگردند:

1. نیاز به احساس امنیت و تامین نیازهای عاطفی: انسان ها نیازمند احساس امنیت و تامین نیازهای عاطفی هستند. وقتی این نیازها به طور مناسب برطرف نشوند، احتمال ایجاد تله وابستگی بالا می رود. 2. تجربه های گذشته: تجربه های نامطلوب در روابط یا خانواده می توانند باعث شکل گیری تله وابستگی شوند. مثلا اگر فرد در گذشته تجربه های ناامنی، خیانت یا ردشدگی را داشته باشد، احتمال ایجاد تله وابستگی به دلیل ترس از تکرار همین تجربه ها وجود دارد. 3. کمبود مهارت های ارتباطی: عدم داشتن مهارت های ارتباطی سالم و قوی می تواند باعث شود فرد به جای ایجاد روابط سالم و متقابل، به تله وابستگی به دیگران روی آورد. این مهارت ها شامل توانایی برقراری حدود سالم، ابراز نیازها و خواسته ها، تعامل مساوی و احترام به مرزهای هر دو طرف است.

4. کاهش اعتماد به نفس: کاهش اعتماد به نفس و عدم احساس قدرت و کنترل بر زندگی می تواند باعث شود فرد به تله وابستگی به دیگران روی آورد. این افراد ممکن است به دیگران وابسته شوند تا احساس اعتماد به نفس و اطمینان را پیدا کنند. 5. شرایط فرهنگی و اجتماعی: شرایط فرهنگی و اجتماعی محیط اطراف می تواند نقشی در شکل گیری تله وابستگی داشته باشد. 

ریشه های آسیب پذیری تله وابستگی

ریشه های آسیب پذیری تله وابستگیبه موارد زیر برگردند:

1. نقص در توسعه عاطفی: افرادی آسیب پذیرتر برای تله وابستگی هستند که در دوران کودکی و نوجوانی توسعه عاطفی ناکافی داشته اند. نقص در توسعه عاطفی می تواند شامل عدم دریافت حمایت و محبت عاطفی، نقص در توانایی تنظیم و ابراز احساسات و نقص در توانایی ایجاد ارتباط عمیق با دیگران باشد. 2. تجربه های ناامن: تجربه های ناامن در روابط نزدیک می توانند ریشه های آسیب پذیری تله وابستگی باشند. این تجربه ها ممکن است شامل خیانت، ترک شدن، سوء استفاده یا ناپایداری در روابط باشند. 3. مشکلات خانوادگی: مشکلات خانوادگی می توانند موجب شکل گیری تله وابستگی شوند. مثلا اعتیاد، سوء مدیریت والدین، خشونت خانگی یا عدم حمایت و محبت خانوادگی ممکن است نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند.

4. اضطراب و استرس: افرادی که با مشکلات اضطراب یا استرس مواجه هستند، بیشتر به تله وابستگی روی می آورند. استفاده از تله وابستگی به عنوان راهی برای کاهش اضطراب و استرس ممکن است مورد توجه قرار گیرد. 5. نقص در توانایی حل مسئله و تصمیم گیری: افرادی که نقص در توانایی های حل مسئله و تصمیم گیری دارند، ممکن است به تله وابستگی روی آورند. آنها به دلایلی مانند عدم اطمینان در تصمیم گیری، ترس از انتخاب نادرست و نقص در توانایی های اجتماعی ممکن است به دیگران وابسته شوند.

تله زندگی وابستگی دارای چند بعد است

صحبت درباره دو بعد تله وابستگیدر واقع به معنای تله زندگی می باشد. این دو بعد شامل موارد زیر است:

1. بعد روابط: این بعد مرتبط با روابط افراد با دیگران است. در این بعد، فردی که در تله زندگی است، از روابط بیرونی خود به طور مفرط و یا ناعادلانه وابسته می شود. این وابستگی ممکن است به شکلی از وابستگی عمیق به یک نفر خاص (مثلا همسر یا دوست صمیمی) یا به شکل وسیع تری به گروه ها یا اجتماعات (مثلا یک گروه دوستان یا سازمان) صورت بگیرد. 2. بعد هویت: این بعد مربوط به هویت و شخصیت فرد است. در این بعد، فردی که در تله زندگی است، هویت و شخصیت خود را به شدت بر اساس ارضای نیازها، تایید و قبولی از سوی دیگران مشخص می کند. این فرد ممکن است از نظر خودش به عنوان ناکام یا بی ارزش تلقی شود و برای تایید خود به تایید دیگران وابسته باشد. 

پروتکل درمان طرحواره وابستگی بی کفایتی

درمان طرحواره وابستگی بی کفایتی به کمک روش های متعددی صورت می گیرد. یکی از پروتکل های معمول استفاده شده در این درمان، پروتکل درمانی وابستگی بی کفایتی (Dependent Personality Disorder Treatment Protocol) است. این پروتکل درمانی شامل مراحل زیر است:

1. ارزیابی اولیه: در این مرحله، متخصص درمانی با بیمار ملاقات می کند و ارزیابی جامعی از شرایط، سابقه و نیازهای فرد انجام می دهد. این ارزیابی ممکن است شامل مصاحبه های مستقیم، استفاده از پرسشنامه ها و ابزارهای تشخیصی مختلف باشد. 2. هدف گذاری: در این مرحله، هدف های درمانی مشخص می شوند. این هدف ها بر اساس نیازها و مشکلات خاص فرد تعیین شده و ممکن است شامل تقویت خوداعتماد، توانایی های ارتباطی، ایجاد مرزهای سالم و تقویت استقلال شخصیتی باشد. 3. آموزش مهارت های ارتباطی: درمانگر به فرد مهارت های ارتباطی سالم و متعادل را آموزش می دهد. این شامل تعامل موثر، قضاوت و شناخت احساسات، درک ارتباط بین عملکرد خود و عوامل خارجی است. 4. تقویت خودآگاهی: در این مرحله، فرد راهکارهایی را برای شناخت و تغییر الگوهای منفی وابستگی بی کفایتی خود یاد می گیرد. این شامل توسعه خودآگاهی در مورد اعتقادات و ارزش های خود، شناخت الگوهای رفتاری ناکارآمد و توانایی تغییر آنها است.

5. تقویت استقلال شخصیتی: در این مرحله، فرد با تمرین و تجربه استقلال شخصیتی، به تدریج خود را از وابستگی بی کفایتی آزاد می کند. این شامل توانایی تصمیم گیری مستقل، ایجاد و حفظ مرزهای سالم با دیگران و پذیرش مسئولیت های شخصی است. 6. حفظ و پیشگیری: در این مرحله، فرد با ادامه تمرین ها و آموزش ها، در حفظ پیشرفت های خود و جلوگیری از بازگشت به الگوهای منفی قبلی راهنمایی می شود. 

چطور می توان از تله وابستگی دور شد؟ 

برای دور شدن از تله وابستگی، می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

1. تشخیص و پذیرش مشکل: اولین قدم در دور شدن از تله وابستگی، تشخیص و پذیرش وجود این مشکل است. به عنوان اولین قدم، باید بپذیرید که وابسته هستید و این مشکل برایتان مضر است. 2. خودآگاهی: بررسی دقیق و آگاهی از عوامل ایجاد کننده تله وابستگی می تواند در دور شدن از آن مفید باشد. آگاهی از الگوهای رفتاری و احساسی خود و شناخت عواملی که شما را به وابستگی سوق می دهند، می تواند به شما کمک کند تا راهکارهای مناسبی را برای مقابله با آن پیدا کنید. 3. روابط سالم: تلاش کنید روابط سالم و متعادل با دیگران را تقویت نمایید. این شامل تصاحب مهارت های ارتباطی، مراقبت از مرزها و مراقبت از خودتان در روابط است. روابط سالم می توانند شما را از نیاز به توجه و تایید دیگران به میزان زیادی کاسته و بهترین جایگزین تله وابستگی باشند.

4. توانمندسازی شخصی: تلاش کنید توانمندی های شخصی خود را تقویت کنید. این شامل توانایی های حل مسئله، تصمیم گیری، ایجاد ارتباط های سالم، خودمراقبت و تنظیم احساسات است. با افزایش توانمندی های شخصی، بهتر می توانید با مواقعی که نیاز به وابستگی دارید به صورت سالم و متعادل برخورد کنید. 5. حمایت حرفه ای: در صورت لزوم، به دنبال حمایت حرفه ای می توانید بگردید. مشاوره روانشناسی یا روان درمانی می تواند به شما کمک کند تا الگوهای ناکارآمد وابستگی را شناسایی کرده و راهکارهای مناسبی برای تغییر آنها پیدا کنید.

منشا وابستگی بیش از حد در طرحواره وابستگی

منشا وابستگی بیش از حد در طرحواره وابستگی می تواند به عوامل مختلفی برگردد که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1. تجربه های کودکی: تجربه های کودکی می توانند نقش مهمی در شکل گیری الگوهای وابستگی بیش از حد در طرحواره وابستگی داشته باشند. مثلا، کودکی در محیطی که نیازهای امنیت، توجه و تایید درست پاسخ دهی نشده باشند، ممکن است به توسعه الگوهای وابستگی بیش از حد منجر شود. 2. شخصیت و ویژگی های فردی: برخی افراد دارای ویژگی هایی هستند که آنها را به سمت وابستگی بیش از حد سوق می دهد. مثلا، شخصیتی که دچار نگرانی مزمن است یا خودارزیابی منفی دارد، ممکن است بیشتر به تایید و توجه دیگران نیاز داشته باشد و در نتیجه وابستگی بیش از حد تجربه کند. 3. الگوهای خانوادگی: الگوهای وابستگی بیش از حد در طرحواره وابستگی ممکن است در خانواده شکل گیرد و به عنوان یک الگوی رفتاری به فرزندان منتقل شود. مثلا، خانواده هایی که تمرکز زیادی بر رضایت و تایید دیگران دارند و نیازهای فردی را نادیده می گیرند، می توانند به توسعه وابستگی بیش از حد در فرزندان منجر شوند.

4. رویدادهای تغییرات زندگی: رویدادهای تغییرات مهمی مانند ازدواج، جدایی، از دست دادن عزیزان و تغییر شغل می توانند باعث ایجاد وابستگی بیش از حد در طرحواره وابستگی شوند. در این مواقع، فرد ممکن است به توجه و حمایت دیگران بیش تر نیاز داشته باشد و الگوهای وابستگی ناسالم تقویت شود. مهم است بدانید که وابستگی بیش از حد در طرحواره وابستگی می تواند نتیجه ترکیبی از این عوامل بوده و هر فرد ممکن است تجربه ها و منشاهای خاص خود را داشته باشد. درمانگران متخصص درمانی می توانند با بررسی دقیق و دریافت تاریخچه فرد، عوامل موثر در شکل گیری این الگوها را شناسایی کنند و برنامه درمانی مناسب را برای فرد تعیین نمایند.