اختلال لجبازی و نافرمانی چیست و چگونه درمانش کنیم؟

اختلال لجبازی و نافرمانی چیست؟

اختلال لجبازی و نافرمانی (Oppositional Defiant Disorder - ODD) یک اختلال روانی است که عمدتا در کودکان و نوجوانان ظاهر می شود. افراد مبتلا به این اختلال به طور مداوم و مقاومت کارانه در برابر قوانین، مقررات و نیازهای اجتماعی نشان می دهند. آن ها به طور معمول احساس می کنند که محدودیت ها و مسئولیت ها برایشان ناعادلانه است و اغلب به صورت سرسختانه و مقاومت کارانه با آن ها مقابله می کنند. بعضی از ویژگی های رایج اختلال لجبازی و نافرمانی عبارتند از:

1. عدم اطاعت از دستورات و درخواست های دیگران

2. مقاومت در برابر قوانین و مقررات

3. اغلب به مخالفت و مقاومت متقابل در برابر افراد بزرگتر و اشخاص مقام دار می پردازند

4. خشونت و عصبانیت مکرر

5. عدم مدیریت خشم و تمایل به دست زدن به دیگران

6. معتقد بودن به اینکه خطاها و مسئولیت ها همیشه بر عهده دیگران است

7. تمایل به متهم کردن دیگران برای مشکلات خود

8. بی توجهی به توصیه ها و نصیحت های دیگران

9. تمایل به ایجاد مشکلات در روابط اجتماعی و مدرسه

مهم است بدانید که اختلال لجبازی و نافرمانی نیاز به تشخیص و درمان حرفه ای دارد. در صورتی که فکر می کنید شما یا کسی که می شناسید ممکن است این اختلال را داشته باشد، توصیه می شود با یک متخصص روانشناسی یا پزشک مشورت کنید. آنها می توانند ارزیابی و تشخیص دقیق ارائه دهند و درمان های مناسب را توصیه کنند.

درمان اختلال لجبازی و نافرمانی

درمان اختلال لجبازی و نافرمانی معمولا شامل یک ترکیب از روش های روانشناسی و مداخلات رفتاری است. در ادامه، چندین روش و راهکار درمانی برای این اختلال ذکر شده است:

1. آموزش مدیریت خشم: این نوع آموزش به کودکان و نوجوانان با اختلال لجبازی و نافرمانی کمک می کند تا مهارت های لازم برای مدیریت خشم و عصبانیت را یاد بگیرند. این شامل تمرینات تنفس عمیق، تمایل به حل مشکلات و راه حل های سازنده، تمرکز بر احساسات مثبت و مشارکت در فعالیت های آرامش بخش است. 2. مداخلات خانواده: این نوع درمان بر اساس تغییر الگوهای رفتاری خانواده متمرکز است. افراد خانواده می توانند یاد بگیرند که چگونه با مشکلات و نیازهای کودکان و نوجوانان خود به صورت سازنده و آرامش بخش برخورد کنند. مشاوره خانواده و گروه های حمایتی نیز می توانند در این فرآیند موثر باشند. 3. مداخلات مدرسه: همکاری با مدرسه و معلمان می تواند برای بهبود رفتار کودکان و نوجوانان با اختلال لجبازی و نافرمانی مفید باشد. ارائه راهنمایی های مدیریت رفتار در محیط مدرسه، برنامه های آموزشی خاص و ارائه حمایت و تشویق می توانند بهبود رفتار و عملکرد تحصیلی را تسهیل کنند.

4. درمان دارویی: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای خاصی را برای کنترل اعراض اختلال لجبازی و نافرمانی تجویز کند. این داروها معمولا شامل مهارکننده های عصبی و داروهای روان شناختی می شوند. هرچند که درمان دارویی برای این اختلال به تنهایی معمولا کافی نیست و بهتر است با درمان های روانشناختی ترکیب شود. مهم است تا برای درمان اختلال لجبازی و نافرمانی، با یک متخصص روانشناسی یا پزشک مشورت کنید. آنها می توانند بر اساس شرایط و نیازهای شما برنامه درمانی مناسبی را تعیین کنند و شما را در این مسیر همراهی کنند.

عامل های اختلال نافرمانی

عوامل مختلفی می توانند بر روند و ظهور اختلال نافرمانی و لجبازی تاثیر بگذارند. بعضی از این عوامل عبارتند از:

1. عوامل ژنتیکی: برخی از تحقیقات نشان داده اند که عوامل ژنتیکی نقشی در توسعه اختلال نافرمانی و لجبازی دارند. افرادی که والدین یا خواهرانشان این اختلال را داشته باشند، بیشتر احتمال دارند که خود نیز مبتلا شوند. 2. عوامل محیطی: محیطی که فرد در آن بزرگ می شود، نقش مهمی در توسعه رفتار نافرمانی دارد. مثلا محیط خانوادگی ناهمسان، خشونت زناشویی، عدم توجه به نیازهای احساسی و اجتماعی فرد و سرکوب روحی می تواند عوامل محیطی مؤثر بر توسعه این اختلال باشد. 3. مشکلات خانوادگی: روابط نامطلوب و ناکارآمد بین اعضای خانواده، عدم توجه به نیازهای احساسی فرد، نظارت ناکافی و نقص در ارائه مراقبت های اجتماعی و عاطفی می توانند به توسعه اختلال نافرمانی و لجبازی کودکان و نوجوانان منجر شوند.

4. عوامل آموزشی: سبک تربیت و آموزش والدین نیز بر رفتارهای نافرمانی در کودکان و نوجوانان تاثیر دارد. آموزش های ناکافی، نظارت ناکافی و سبک تربیت سخت و سنگین می تواند رفتارهای نافرمانی را تشدید کند. 5. مشکلات روانی دیگر: برخی از افراد ممکن است با مشکلات روانی دیگر مانند اضطراب، اختلالات وسواسی-اجباری (OCD) یا اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) همراه باشند. این اختلالات ممکن است با اختلال نافرمانی همراه شوند یا به تشدید آن کمک کنند. مهم است که در نظر داشته باشید که این عوامل تنها عوامل محتمل و تاثیرگذار بر اختلال نافرمانی هستند و برای تشخیص درست و درمان این اختلال، مشاوره حرفه ای از جمله ملاقات با روانشناس یا پزشک متخصص ضروری است.

تفاوت اختلال سلوک و نافرمانی مقابله ای

اختلال سلوک و نافرمانی مقابله ای دو اختلال متفاوت هستند که با رفتارهای نامطلوب و نافرمانی همراه هستند. البته، بعضی وقت ها ممکن است علائم این دو اختلال با یکدیگر تداخل داشته باشند، اما هر یک ویژگی ها و علائم خود را دارند. در ادامه، تفاوت های اصلی بین اختلال سلوک و نافرمانی مقابله ای را بررسی می کنیم:

اختلال سلوک:

1. موجب اضطراب و استرس شدید می شود.

2. رفتارهای تکراری و پیچیده را از خود نشان می دهد.

3. ناگهانی و بی سبب و سرشار از نگرانی و ترس می باشد.

4. عملکرد روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.

5. به طور کلی در هر محیطی، حتی در خانه و مدرسه نیز رخ می دهد.

6. علائم مشترک شامل تکان های سر، چشمک زدن، صداهای غیر طبیعی تولید کردن و وسواس های تکراری می باشد.

نافرمانی مقابله ای:

1. موجب انزجار و اغماض در دیگران می شود.

2. رفتارهای نافرمان و مقابله ای را نشان می دهد.

3. به طور عمده به علت عدم پذیرش انتظارها، قوانین و محدودیت ها رخ می دهد.

4. عملکرد روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.

5. اغلب در محیط هایی مانند خانه، مدرسه، محل کار و روابط اجتماعی رخ می دهد.

6. علائم مشترک شامل مقابله، نافرمانی، تعریض، تهدید، اهانت و رفتارهای خشونت آمیز می باشد.

همانطور که مشاهده می کنید، اختلال سلوک و نافرمانی مقابله ای دارای تمایزهای مهمی هستند. برای تشخیص درست و درمان مناسب این اختلالات، مراجعه به متخصصین روانشناسی و پزشکان متخصص ضروری است.

افراد مستعد اختلال نافرمانی مقابله ای

افرادی که مستعد اختلال نافرمانی مقابله ایهستند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:

1. فردان با سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا سایر اعضای خانواده اختلال نافرمانی مقابله ای داشته باشند، افراد دیگر در خانواده ممکن است بیشتر در معرض خطر باشند. 2. محیط خانوادگی نامساعد: روابط نامطلوب و ناکارآمد بین اعضای خانواده، نظارت ناکافی، سرکوب روحی، خشونت زناشویی، عدم توجه به نیازهای احساسی و اجتماعی فرد ممکن است به اختلال نافرمانی مقابله ای منجر شوند. 3. سبک تربیت و آموزش والدین: تربیت و آموزش سخت و سنگین، نظارت ناکافی، محدودیت های غیرضروری و عدم توجه به نیازهای احساسی و اجتماعی فرد می تواند به توسعه اختلال نافرمانی مقابله ای کمک کند. 4. مشکلات روانی همراه: برخی از افراد ممکن است با مشکلات روانی دیگر مانند اضطراب، اختلالات وسواسی-اجباری (OCD) یا اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) همراه باشند که می تواند به تشدید اختلال نافرمانی مقابله ای کمک کند.

مهم است بدانید که این عوامل تنها عوامل محتمل برای اختلال نافرمانی مقابله ای هستند و برای تشخیص درست و درمان این اختلال، مشاوره حرفه ای از جمله ملاقات با روانشناس یا پزشک متخصص ضروری است.

پیشگیری از اختلال نافرمانی مقابله ای

پیشگیری از اختلال نافرمانی مقابله ای می تواند با اقدامات زیر انجام شود:

1. ایجاد یک محیط خانوادگی سالم: روابط عمیق و محبت آمیز بین اعضای خانواده را تقویت کنید. ارائه حمایت و احترام به نیازهای احساسی و اجتماعی فرزندان، ارائه ساختار و مرزهای واضح و منصفانه و اعمال محدودیت های مناسب می تواند به پیشگیری از این اختلال کمک کند. 2. آموزش مهارت های ارتباطی و مدیریت هیجانات: آموزش به فرزندان نحوه بیان نیازها، احساسات و انتظارات خود به صورت سالم و مناسب می تواند به جلوگیری از انبساط این اختلال کمک کند. 3. تقویت مهارت های اجتماعی: آموزش مهارت های اجتماعی به فرزندان شامل مهارت های مثل همکاری، حل مسئله، قدرت اظهار نظر، قدرت شنیدن و تعامل موثر می تواند به کاهش احتمال این اختلال کمک کند.

4. ارائه مداخله و پشتیبانی زودهنگام: اگر علائم اولیه اختلال نافرمانی مقابله ای در فرزندان مشاهده می شود، بهتر است به طور زود هنگام مشاوره حرفه ای از روانشناس یا پزشک متخصص مراجعه کنید. مداخله زودهنگام می تواند به کنترل و مدیریت بهتر این اختلال کمک کند. 5. ایجاد ساختار و مرزهای واضح: ارائه ساختار و مرزهای واضح و منصفانه در محیط خانه و مدرسه می تواند به کاهش احتمال اختلال نافرمانی مقابله ای کمک کند. قوانین و محدودیت های مناسب باید به طور قابل فهم و قابل اجرا برای فرزندان تعیین شود. 6. ارائه مداخلات آموزشی و رفتاری: ارائه تحقیقات مبتنی بر شواهد و مداخلات آموزشی و رفتاری می تواند به بهبود مهارت های اجتماعی و مدیریت هیجانات کمک کند و در پیشگیری از اختلال نافرمانی مقابله ای موثر باشد.

مهم است به خاطر داشته باشید که هیچ روشی صددرصد تضمینی برای جلوگیری از اختلال نافرمانی مقابله ای وجود ندارد. با این حال، با اجرای این راهکارها، می توانید احتمال بروز این اختلال را کاهش دهید و به رشد سالم و بهبود روابط فردی کودکان و نوجوانان کمک کنید.

چه زمانی برای درمان لجبازی کودک به پزشک مراجعه کنید؟

لجبازی یا تاخیر در حرکت و تکامل عضلانی کودکان ممکن است نشانه ای از مشکلات عصبی یا عضلانی باشد. در صورتی که کودکان دارای علائم زیر باشند، باید به پزشک مراجعه کنید:

1. تاخیر قابل توجه در رشد و تکامل حرکتی کودک نسبت به همسالان خود.

2. عدم قدرت کودک در اجرای حرکات ساده مانند تکان دادن سر، نشستن، خزیدن، راه رفتن و غیره.

3. عدم توانایی کودک در حمل و نگهداری اشیاء یا استفاده از ابزارها.

4. عدم توانایی کودک در تعادل داشتن و پاشنه نشان دادن.

5. وجود علائمی مانند تکان دادن بدن، تکان خوردن عضلات و حرکات غیرمعمول در کودک.

6. وجود علائم دیگر مشکوک کننده مانند درد، تورم، تغییر رنگ پوست و غیره.

با توجه به شدت و نوع علائم، پزشک ممکن است به شما راهنمایی کند که به چه تخصصی مراجعه کنید، مثلا متخصص اطفال، متخصص عصب شناسی کودکان یا متخصص فیزیوتراپی.

سبک زندگی و درمان های خانگی نافرمانی کودک

سبک زندگی و درمان خانگی اختلال لجبازی و نافرمانی کودکان بستگی به جنبه های مختلف این مسئله دارد. در ادامه، تعدادی از راهکارهای معمول در این زمینه را بررسی می کنیم:

1. تعیین مرزها و مجازات: برای کنترل اختلال لجبازی و نافرمانی کودکان، باید مرزها و قوانین مشخصی تعیین کرد و در صورت عدم رعایت آنها، مجازات مناسبی اعمال کرد. این مجازات باید منصفانه، قابل تحمل و آموزشی باشد. 2. تقویت رفتارهای مثبت: به جای تمرکز بر رفتارهای منفی و نافرمانی، باید رفتارهای مثبت کودک را تشویق و تقویت کرد. اعطای تعریف های مثبت، تشویق و پاداش برای رفتارهای خوب، می تواند در بهبود نافرمانی کودکان موثر باشد. 3. ارائه ساختار و برنامه ریزی: برای کودکان، ساختار و برنامه ریزی وجود داشته باشد. این شامل زمان برای خواب، وعده های غذایی، ساعت مطالعه و فعالیت های سالم و مفید است. برنامه ریزی منظم کمک می کند که کودکان بهتر درک کنند که چه چیزی در انتظارشان است و چگونه باید عمل کنند.

4. ارتباط موثر با کودک: برقراری ارتباط موثر با کودکان و بررسی عواطف و نیازهایشان می تواند در بهبود رفتارهای نافرمان آنها موثر باشد. به کودکان بگویید که شما به آنها اعتقاد دارید و از آنها محبت می کنید و به آرامی با آنها صحبت کنید تا بهتر بفهمند که مشکلاتشان را برای شما بیان کنند. 5. تحقیق و یادگیری: برای اطلاع از روش ها و راهکارهای موثر در مدیریت نافرمانی کودکان، می توانید به منابع معتبر مراجعه کنید، به کارگاه ها و دوره های آموزشی شرکت کنید و از تجربیات و نکات مفید دیگران بهره برداری کنید. در هر صورت، در صورتی که نافرمانی کودک بطور مداوم و شدید ادامه دارد و تلاش های خانگی نتیجه ای ندارد، بهتر است با مشاور یا روان شناس متخصص در این زمینه مشورت کنید. آنها می توانند راهکارهای تخصصی و مناسب برای مدیریت نافرمانی کودکان را به شما ارائه کنند.

درمان لجبازی کودکان بوسیله دستگاه های نوروسایکولوژیک

دستگاه های نوروفیدبک (neurofeedback) یا همچنین نامیده می شوند، ابزارهایی هستند که برای درمان اختلالات روانی و عصبی، از جمله لجبازی کودکان استفاده می شوند. این دستگاه ها با استفاده از سنسورها و الکترودها، فعالیت مغز را نمایش داده و اطلاعاتی درباره الگوهای فعالیت مغزی فرد جمع آوری می کنند. در جلسات نوروفیدبک، کودک معمولا در حالت آرام و راحت قرار می گیرد و الکترودها بر روی پوست سر قرار می گیرند تا فعالیت مغزی را ثبت کنند. سپس این اطلاعات به کودک نشان داده می شوند، به طوری که کودک می تواند بهبود الگوهای فعالیت مغزی خود را مشاهده کند. با تکرار جلسات نوروفیدبک، کودک این قدرت را کسب می کند که فعالیت مغزی خود را کنترل کند و الگوهای مفیدی را تقویت کند. به عنوان مثال، اگر فعالیت مغزی آرامش بخشی مثل موج های آلفا کاهش یابد، کودک با استفاده از تکنیک های تنفس و آرامش، می تواند فعالیت مغزی خود را به سمت موج های آلفا ببرد.

با این حال، باید توجه داشت که استفاده از دستگاه های نوروفیدبک برای درمان اختلال لجبازی و نافرمانی کودکان هنوز در مراحل تحقیقاتی و آزمایشی است و به عنوان یک روش درمانی مورد تایید قرار نگرفته است. همچنین، هزینه های مرتبط با استفاده از این دستگاه ها نیز ممکن است محدودیت هایی را برای برخی افراد ایجاد کند. بهتر است قبل از استفاده از دستگاه های نوروفیدبک، با یک متخصص روان شناسی یا عصب روان شناس مشورت کنید تا بتوانید راهکارهای مناسب و موثرتری را برای درمان لجبازی کودکان دریافت کنید.