منظور از بیش فعالی چیست؟
بیش فعالی یا هیپراکتیویتی به وضعیتی اشاره دارد که فرد دارای فعالیت بیش از حد، بیش از حد حرکتی یا بیش از حد تحریکات می باشد. افراد بیش فعال احساس نتوانایی در کنترل حرکات و افکار خود کنند و ممکن است واکنش های غیر منطقی نشان دهند. در مواردی بیش فعالی می تواند علایمی از اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) باشد، که شامل دشواری های مربوط به تمرکز، کنترل حرکتی و حفظ توجه است. افراد بیش فعال ممکن است علائمی مانند بی قراری، بیش از حد حرکت، سختی در نشستن آرام، و گفتار بیش از حد داشته باشند.
بیش فعالی در افراد بزرگسال و کودکان دیده شود و ممکن است به عنوان یک واکنش طبیعی در برخی افراد به محیط و شرایط اجتماعی دیده شود. اما اگر بیش فعالی به گونه ای باشد که زندگی روزمره و علاقه مندی های فرد را تحت تأثیر قرار می دهد و با روابط اجتماعی و کارایی فرد تداخل ایجاد می کند، ممکن است نیاز به ارزیابی و درمان حرفه ای داشته باشد.
علائم مربوط به بیش فعالی کدامند؟
علائم مرتبط با بیش فعالی ممکن است در افراد مختلف و در سنین مختلف متفاوت باشند، اما بعضی از علائم معمول شامل موارد زیر می شود:
- بی قراری و بی توجهی: افراد ممکن است به طور مداوم بی قرار و بی توجه باشند و نتوانند برای مدت طولانی به یک موضوع خاص تمرکز کنند.
- بیش از حد حرکت: افراد ممکن است بیش از حد حرکت داشته باشند، نمی توانند در یک مکانی ثابت بمانند و به نظر می رسد که همیشه در حال حرکت هستند.
- دشواری در تحمل نشستن آرام: افراد ممکن است دشواری در نشستن به طور آرام و تمرکز بر روی یک وظیفه خاص را داشته باشند.
- بیش از حد صحبت کردن: افراد ممکن است بیش از حد صحبت کنند و دشواری در کنترل حجم صحبت داشته باشند.
- تنبلی و تعطیلی: افراد ممکن است دشواری در انجام وظایف روزمره شان داشته باشند و به نظر برایشان دشوار یا غیر ممکن به نظر برسد. این علائم می توانند به صورت مداوم یا در برخی مواقع خاص و محدود ظاهر شوند. اما اگر این علائم باعث مشکلات جدی در زندگی روزمره فرد می شوند، ممکن است نیاز به ارزیابی حرفه ای و درمان داشته باشند.
منظور از انتقال دهنده های عصبی چیست؟
انتقال دهنده های عصبی یا نوروترانسمیترها، مواد شیمیایی هستند که در انتقال اطلاعات عصبی و ارتباط بین سلول های عصبی نقش دارند. این مواد شیمیایی در فرآیند انتقال اطلاعات در سیستم عصبی مرکزی و در سیستم عصبی محیطی نقش دارند. انتقال دهنده های عصبی می توانند از دو نوع باشند: انتقال دهنده های هیجانی (مانند سروتونین، دوپامین، نوراپی نفرین) و انتقال دهنده های هیپوفیزی (مانند گاما امینوبوتیریک اسید ).
هر یک از این انتقال دهنده ها نقش مشخصی در کنترل حرکت، هیجانات، توجه، خواب و بیداری و سایر فعالیت های عصبی دارند. اختلال در تولید یا عملکرد این انتقال دهنده ها می تواند منجر به اختلالات عصبی و روانی شود. به عنوان مثال کاهش سطح سروتونین ممکن است باعث افزایش اضطراب و افسردگی شود، در حالی که افزایش دوپامین ممکن است به اختلالات حرکتی مانند پارکینسون منجر شود. در نتیجه انتقال دهنده های عصبی از اهمیت بسیاری در درک عملکرد مغز و اختلالات مرتبط با آن برخوردارند و بسیاری از داروهای مورد استفاده در درمان اختلالات عصبی و روانی، بر اساس تأثیرات آن ها بر انتقال دهنده های عصبی تعیین می شوند.
کدامیک از انتقال دهنده های عصبی در بیماری بیش فعالی دخیل هستند؟
در بیماری بیش فعالی انتقال دهنده های عصبی مانند دوپامین و نوراپی نفرین نقش مهمی دارند. برخی از تحقیقات نشان داده اند که نواحی مغزی که مرتبط با کنترل توجه و هیجانات هستند، ممکن است در افراد مبتلا به این بیماری عملکرد ناصحیحی داشته باشند. در این نواحی سیستم دوپامینی نقش مهمی در کنترل توجه و انگیزه دارد. همچنین انتقال دهنده نوراپی نفرین نیز در فعالیت های مرتبط با توجه و تمرکز نقش دارد.
به طور کلی اختلال در عملکرد این انتقال دهنده ها و نواحی مغزی مرتبط با آنها می تواند به اختلالات توجه، کنترل حرکت و هیجانات منجر شود که همگی از ویژگی های اصلی بیماری بیش فعالی (ADHD) هستند. بر اساس این دانسته ها، درمان های مختلفی برای ADHD وجود دارد که به منظور تنظیم عملکرد این انتقال دهنده ها و بهبود علائم این بیماری مورد استفاده قرار می گیرند.
کدام قسمت از مغز افراد در بیماری بیش فعالی درگیر می شود؟
در بیماری بیش فعالی چند ناحیه از مغز درگیر می شوند که شامل موارد زیر می باشند:
- قشر پیشانی: این قسمت از مغز مسئول برنامه ریزی، تصمیم گیری، کنترل عملکرد های اجرایی و توجه است. اختلال در این ناحیه ممکن است باعث عدم توانایی در نظم دهی و کنترل عملکردهای رفتاری شود.
- سیستم دوپامینی: دوپامین یکی از انتقال دهنده های عصبی است که در انتقال پیام های عصبی در مغز نقش دارد. این سیستم به تنظیم توجه، حافظه، حرکت و انگیزه مرتبط است. اختلال در این سیستم ممکن است باعث عدم توانایی در کنترل حرکت و توجه شود.
- هیپوکامپ: این ناحیه از مغز مسئول حافظه و یادگیری است. اختلالات در این قسمت ممکن است باعث مشکلات حافظه و یادگیری شده که معمولا در بیماران ADHD دیده می شود.
- سیستم نوراپی نفرینی: نوراپی نفرین نیز یکی دیگر از انتقال دهنده های عصبی است که در تنظیم توجه و تمرکز نقش دارد. اختلال در این سیستم ممکن است باعث مشکلات در توجه و تمرکز شود. این نواحی از مغز ممکن است در افراد مبتلا به بیماری بیش فعالی (ADHD) دچار نواقص یا عملکرد ناصحیح شوند که باعث مشکلات در توجه، تنظیم عملکرد اجرایی و کنترل رفتاری می شود.
بیش فعالی چه آسیبی را به مغز انسان وارد می کند؟
بیش فعالی یک اختلال عصبی است که می تواند به مشکلات متعددی در عملکرد مغزی و رفتاری انسان منجر شود. برخی از آسیب های مغزی و روانی که ممکن است ناشی از بیش فعالی باشند عبارتند از:
- اختلال در عملکرد اجرایی: افراد مبتلا به بیش فعالی ممکن است مشکلاتی در عملکرد اجرایی مغز داشته باشند، از جمله مشکلات در برنامه ریزی، سازماندهی و کنترل عملکردهای اجرایی.
- مشکلات در توجه و تمرکز: بیش فعالی ممکن است باعث مشکلات در توجه، تمرکز و حافظه شود که در تحصیل و کارکرد روزمره تحت تأثیر قرار می گیرد.
- مشکلات رفتاری: افراد مبتلا به بیش فعالی ممکن است مشکلاتی در کنترل رفتار داشته باشند، از جمله بی قراری، بی توجهی، بی انضباطی و افزایش حرکت های بدنی.
- مشکلات اجتماعی و روانی: بیش فعالی می تواند منجر به مشکلات اجتماعی و روانی شود، از جمله مشکلات در برقراری روابط میان فردی و مشکلات در تعاملات اجتماعی.
- کاهش اعتماد به نفس: افراد مبتلا به بیش فعالی ممکن است تجربه کاهش اعتماد به نفس و احساس عدم توانایی در مواجهه با چالش های روزمره را داشته باشند. بنابراین، بیش فعالی می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم منجر به مشکلات مغزی و روانی گوناگونی شود که نیازمند مداخله و درمان مناسب می باشد.
آیا بیش فعالی را می توان با دارو درمان کرد؟
درمان بیش فعالی اغلب شامل استفاده از داروهای مختلف است که به کنترل علائم این بیماری کمک می کنند. داروهای معمولا برای درمان بیش فعالی شامل داروهای محرک است که مستقیما به سیستم عصبی مرکزی اثر می گذارند و می توانند بهبود توجه، تمرکز و کنترل حرکتی را ایجاد کنند. دو نوع داروی محرک شایع برای درمان بیش فعالی عبارتند از:
- استیمولانت ها: این داروها شامل موادی مانند متیل فنیدات (مثل ریتالین) و آمفتامین ها (مثل آدرالین) می باشند. آنها با افزایش سطح مواد شیمیایی مغزی مانند دوپامین و نوراپی نفرین، بهبود توجه و کنترل حرکتی را فراهم می کنند.
- غیر محرک ها: برخی از افراد ممکن است به دلیل عدم تحمل یا عوارض جانبی ناخوشایند از دارو های محرک استفاده نکنند. در این موارد، دارو های غیر محرک مانند استراترا (atomoxetine) ممکن است به عنوان گزینه دیگر برای درمان بیش فعالی مورد استفاده قرار بگیرند.
درمان غیر دارویی بیماری بیش فعالی به چه صورت می باشد؟
درمان غیر دارویی بیش فعالی ممکن است شامل روش ها و مداخلات متنوعی باشد که بهبود علائم بیماری را فراهم می کند. این نوع درمان معمولا به عنوان تکمیلی یا جایگزین درمان دارویی مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از روش های غیر دارویی درمان بیش فعالی عبارتند از:
- مشاوره و تربیت والدین: آموزش والدین در مورد راهبردهای مدیریت رفتاری و ارتقاء مهارت های والدینی می تواند برای کنترل رفتار های متناوب و بهبود تعاملات خانوادگی مفید باشد.
- مداخلات روانشناختی: مشاوره روانشناختی و روان درمانی می تواند به فرد کمک کند تا مشکلات روانی و اجتماعی ناشی از بیش فعالی را مدیریت کرده و با مشکلات ارتباطی و اجتماعی برخورد کند.
- آموزش مهارت های زندگی: آموزش مهارت های مدیریت زمان، مهارت های ارتباطی، مهارت های اجتماعی و مهارت های مدیریت خشم می تواند به فرد کمک کند تا با موفقیت در مواجهه با چالش های روزمره و بهبود کیفیت زندگی خود پیش بروند.
- تغییرات در سبک زندگی: ایجاد تغییرات در سبک زندگی شامل مواردی مانند تغییرات در رژیم غذایی، ورزش و تمرینات فیزیکی، استراحت کافی و مدیریت استرس می تواند تأثیر مثبتی بر روی علائم بیش فعالی داشته باشد.
- مداخلات آموزشی: مدارس و محیط های آموزشی می توانند برنامه های آموزشی و مدیریتی مناسب برای فراهم کردن محیط های آموزشی مناسب برای افراد مبتلا به بیش فعالی ارائه دهند. این روش ها و مداخلات می توانند به همراه درمان دارویی یا به صورت جداگانه، بهبود علائم بیش فعالی را فراهم کنند. انتخاب روش ها و مداخلات مناسب باید با مشاوره پزشک و متخصصان مربوطه صورت گیرد.
تفاوت های بین مغز افراد نرمال و افراد مبتلا به بیماری بیش فعالی
مطالعات نشان داده است که مغز افراد مبتلا به بیماری بیش فعالی دارای تفاوت های ساختاری و فعالیتی نسبت به مغز افراد نرمال است. این تفاوت ها معمولا در مناطق مختلف مغز مشاهده می شود و می تواند به علائم و نشانه های این بیماری رتبط باشد. برخی از تفاوت های مهم عبارتند از:
- حجم مغز: تحقیقات نشان داده است که برخی از مناطق مغز افراد مبتلا به ADHD دارای حجم کمتری نسبت به افراد نرمال هستند، به ویژه در مناطقی که با توجه و کنترل حرکتی مرتبط هستند.
- فعالیت مغزی: مطالعات انجام شده با استفاده از تصویربرداری مغناطیسی (MRI) و EEG نشان داده است که مغز افراد مبتلا به ADHD دارای الگوهای فعالیتی متفاوتی است، به طوری که فعالیت هایپراکتیو در برخی مناطق و کمبود فعالیت در مناطق دیگر دیده می شود.
- سیستم عصبی مرکزی: تحقیقات نشان داده است که سیستم عصبی مرکزی افراد مبتلا به ADHD دارای اختلالاتی است که می تواند به نقص های در توجه، کنترل انگیزش و تنظیم حرکت مرتبط با این بیماری منجر شود. این تفاوت ها در مغز افراد مبتلا به ADHD ممکن است نقش مهمی در ظاهر، علائم و عوارض این بیماری ایفا کنند. با این حال هنوز مورد بررسی دقیق تر و پژوهش های بیشتری برای درک کامل این تفاوت ها و ارتباط آنها با بیماری ADHD نیاز است.
بیش فعالی چه تایری را در زندگی اجتماعی و فردی افراد دارد؟
بیش فعالی می تواند تأثیرات گسترده ای بر زندگی اجتماعی و فردی افراد داشته باشد. برخی از این تأثیرات عبارتند از:
- مشکلات در مدیریت زمان: افراد مبتلا به ADHD ممکن است مشکلاتی در برنامه ریزی و مدیریت زمان داشته باشند که می تواند منجر به تأخیرها و ناکارآمدی در انجام وظایف روزمره شان شود.
- مشکلات ارتباطی: مشکلات توجه و تمرکز می تواند منجر به مشکلات در ارتباطات اجتماعی شود. افراد مبتلا به ADHD ممکن است دشواری در توجه به نیازهای دیگران و برقراری ارتباطات سالم داشته باشند.
- مشکلات در مدیریت انگیزه: افراد مبتلا به ADHD ممکن است دشواری در مدیریت انگیزه و هدف گذاری داشته باشند که موجب کاهش عملکرد و پیشرفت در زندگی شخصی و حرفه ای آنها می شود.
- مشکلات در مدیریت خشم و افسردگی: افراد مبتلا به ADHD ممکن است دشواری در کنترل خشم و افسردگی داشته باشند که می تواند تأثیرات منفی بر روابط شخصی و روابط کاری آنها داشته باشد. این تأثیرات ممکن است با مداخلات متنوعی از قبیل مشاوره، مدیریت رفتاری، درمان دارویی و مداخلات غیر دارویی بهبود یابد. همچنین پشتیبانی از خانواده و محیط اجتماعی می تواند نقش مهمی در مدیریت این تأثیرات منفی داشته باشد.